Anne Broeksma raakte in de ban van het schubdier en reisde de wereld over om het met uitsterven bedreigde dier te bestuderen. In Een verhaal met schubben doet ze verslag van haar ontdekkingstocht.
Door WYTSKE ROODBERGEN
Het zal je maar gebeuren, dat je tijdens een ceremonie met de geestverruimende Zuid-Amerikaanse hallucinerende drank ayahuasca in tripachtige droomtoestand raakt en beelden ziet van een geheimzinnig boomdraakje, met grote graafklauwen, bedekt met driehoekige, dakpansgewijze schubben. Dat je dat dier vervolgens niet uit je hoofd kunt zetten en er onderzoek naar gaat doen, om erachter te komen dat het een daadwerkelijk bestaand dier betreft, namelijk het schubdier (ook wel pangolin; in het Latijn Pholidota) – niet te verwarren met het gordeldier, dat geen schubben op zijn rug heeft, maar platen. De euforie! Je wist niet eens dat schubdieren bestonden, laat staan dat er acht verschillende soorten zijn, die op zo’n grote schaal gestroopt en verhandeld worden, dat het dier wereldwijd met uitsterven bedreigd wordt.
Het overkwam dichter en journalist Anne Broeksma. Broeksma raakte in de ban van het schubdier en spendeerde – met tussenpozen – zes jaar aan het bestuderen, zoeken en nareizen ervan. Haar zoektocht bracht haar (en haar man Alexis de Roode) van de savannes van Tanzania naar de regenwouden in Cambodja en Vietnam, waar ze verhalen hoorde over eeuwenoude riten en de mythische en voorspellende gaven die het schubdier zou hebben. Ze leerde over de internationale wildhandel, over natuurbescherming en de toepassing van schubdieren in de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM). ‘Het schubdier hielp me van de bank af te komen, me op een afgebakend onderwerp te richten en de wilde schoonheid van de wereld te ontdekken, die nog altijd bestaat,’ schrijft Broeksma.
Een verhaal met schubben is behalve een persoonlijk reisverslag, een gepassioneerde en informatieve biologieles. Én het is het hartstochtelijke pleidooi van een dierenactiviste, die haar boek opdraagt aan ‘mensen die zich vol overgave storten op het onderzoeken en beschermen van dieren die zich nauwelijks laten zien. Omdat ze voelen dat het belangrijk is, ook zonder het rationeel te kunnen verklaren.’
In twaalf ‘hoofdstukken’ adresseert de auteur steeds een bepaald facet van het schubdier. Zoals: het schubdier als maandloon, als ziener, als smokkelwaar, als tussendier. Want het schubdier is behalve een fel begeerd object voor particuliere verzamelaars of medicinale toepassingen, een dier dat in verband wordt gebracht met covid, net als de vleermuis. Beide worden verhandeld in open markten in China en leveren besmettingsgevaar op voor de mens. Waar Broeksma haar ervaringen in de jungle beschrijft, in de ‘wilde’ natuur, lees je de geïnspireerde dichter die tijdens haar reizen de verzen van haar dichtbundel Vesper (2021) voelde opborrelen. De meer wetenschappelijke delen zijn uitdagender. Ze zijn soms wat feitelijk, wat droger en lezen daardoor wat moeizamer.
Al met al is Broeksma’s boek over het schubdier informatief, onderhoudend en leerzaam. De auteur doneert veertig procent van de opbrengst aan organisaties die zich inzetten voor het schubdier en strijden tegen illegale wildhandel.
Anne Broeksma,
Een verhaal met schubben: zoektocht naar het vreemdste en meest bedreigde zoogdier op aarde,
Atlas Contact, 271 p. (22,99)
