Elke maand belicht dichter Jeroen van Wijk een gedicht uit een recent verschenen bundel. Dit keer is dat het gedicht dat begint met de regel: ‘Ik vraag me af waar je bang voor was’ uit Pieta van Mischa Andriessen.
Door JEROEN VAN WIJK
Het gedicht is onderdeel van een gesprek tussen Ikaros, zijn vader Daidalos en De Stad. Door het verhaal vanuit een ander perspectief te benaderen, blaast Mischa Andriessen deze eeuwenoude mythe nieuw leven in. Het titelloze gedicht heeft de vorm van een Italiaans sonnet, maar bevat geen vast rijmschema. Wel zit de tekst vol met verschillende soorten rijm, zoals midden- en binnenrijm, en is het gedicht zeer melodieus geschreven. Neem bijvoorbeeld het prachtige rijm van de ‘aa’ en ‘a’ klanken in volgende versregels: ‘Zwemmen laat als een zwaan dacht je daaraan/ Of was je ’s nachts door angstdromen bezocht.’
In de eerste strofe vraagt Ikaros zijn vader naar zijn angsten. Ikaros benadrukt dat water voor openheid en het onbekende staat en impliceert daarmee dat zijn vader dit niet is, aangezien hij graag steden zonder water bouwt. Een andere mooie vergelijking is die over het verschil tussen de hardheid en zachtheid van water. Water heeft van nature iets vredigs en zachts, maar wanneer je met hoge snelheid op het water valt, is het zo hard als beton. Dit verschil wordt extra benadrukt omdat de volta van het sonnet, de inhoudelijke wending, die zich tussen het octaaf en het sextet bevindt, ook een enjambement bevat. Ikaros stort niet op het harde water neer, integendeel: hij wordt erdoor opgevangen alsof het zijn moeder is die hem vervolgens schijnbaar zo vredig als een zwaan in het water laat zwemmen.
De laatste zin van het gedicht toont een zekere afstandelijkheid en onmacht vanuit de vader, die alleen maar panisch de afstand tussen zijn handen en die van zijn zoon meet, maar de uitgestoken hand van zijn zoon niet durft te pakken terwijl deze verdrinkt. Eigenlijk lijkt Ikaros zijn vader te betichten van controle dwang, terwijl sommige dingen nu eenmaal buiten je macht liggen. Ikaros lijkt zich thuis te voelen in zijn keuze om hoger te vliegen en te vallen in het water, maar zijn vader kan niet omgaan met deze oncontroleerbare keuze die in zijn ogen tot desastreuse gevolgen leidt.
[Ikaros]
Ik vraag me af waar je bang voor was
Waarom in elke stad die je bedacht
Op zo’n trieste vijver na water ontbrak
Terwijl water steevast een uitweg biedt
De belofte draagt dat vreemden kunnen komen
Water is een mens van elastiek de rek
Tussen weten en leven door hard te zijn
En er zacht uit te zien als een moeder
Die haar vallende zoon opvangt hem in zich
Zwemmen laat als een zwaan dacht je daaraan
Of was je ’s nachts door angstdromen bezocht
Die zo onvoorstelbaar waren dat je wel geloven moest
Dat ze waar zag je in zee witbleek mijn uitgestoken hand
Terwijl je steeds panischer de afstand tot de jouwe mat
Met de bundel Pieta sluit Mischa Andriessen het drieluik af dat hij met de bundels Winter laken en Het Drogsyndicaat begon. Pieta gaat over het verliezen van een dierbare, over liefde en over ouders en hun kinderen.
Mischa Andriessen,
Pieta,
Querido, 136 p. (€ 21,99)
