Berlijn is een stad met duizend en een mogelijkheden. Je kunt er wandelen en fietsen, de stad ontdekken of historische plekjes opzoeken zoals Het liefdesnest van Joseph Goebbels, zoals hoofdstuk 7 heet in Daar is de Muur, het tweede boek van Margriet Brandsma over Berlijn. Met fotograaf Jeroen van Eijndhoven zwierf ze afgelopen zomer door de stad, inmiddels een van de meest hippe steden van Europa.
Veertig kilometer ten noorden van Berlijn ligt de Bogensee, een meer in de gemeente Wandlitz. Op een terrein bij het meer, verscholen in de bossen, staan gebouwen weg te kwijnen. Het zijn stille getuigen van een turbulente geschiedenis. Nazi-propagandaminister Joseph Goebbels woonde er en na de oorlog was het complex in gebruik bij de FDJ, de jongerenorganisatie van de staatspartij van de DDR. Kaderschmiede werd het genoemd, smederij van partijkader. Tot 1990 was het terrein afgeschermd, meteen nadat de hekken opengingen, stroomde het publiek toe.
Iedereen wilde het ‘liefdesnest’ van Goebbels wel van binnen zien en wilde de gebouwen waar DDR-kopstukken als Honecker, Krenz en Mielke vlammende toespraken hebben gehouden, wel eens van dichtbij aanschouwen. Nu is het complex vooral een blok aan het been van Berlijn. Al jaren zoekt het stadsbestuur er een koper voor, maar niemand heeft belangstelling voor de grond met het bruine verleden. Behalve neonazi’s, maar die mogen het niet kopen. Een beknopte geschiedenis van Joseph Goebbels’ Haus am Bogensee.
Een verjaardagscadeau op bestelling
‘De stad Berlijn heeft districtsleider Dr. Goebbels een bijzonder verjaardagscadeau geschonken. Het betreft een eenvoudig huis aan een van de stille meren in de omgeving van Berlijn,’ schreef het nationaalsocialistische blad Angriff op 30 oktober 1936. Een dag eerder had Goebbels zijn 39ste verjaardag gevierd. Hij kreeg, zo schreef hij in zijn dagboek, stapels geschenken. Hermann Göring was van de partij en ook Hitler zelf kwam zijn Rijksminister van Volksvoorlichting en Propaganda feliciteren.
Ondanks alle festiviteiten vond Goebbels tijd om naar de Bogensee te gaan. En wat hij zag, beviel hem: ‘Het huis is prachtig geworden. Hier kan een mens uitrusten en werken. Wat een idylle. Zo romantisch en stil. Ik ben helemaal gelukkig,’ noteerde hij in zijn dagboek.
Het stadsbestuur was niet zelf op de gedachte gekomen Goebbels een huis cadeau te doen. Julius Lippert, trouwe volgeling van Goebbels, had de burgemeester eerder laten weten dat het passend zou zijn als Berlijn Goebbels verbondenheid en vooral dankbaarheid zou tonen ‘omdat hij de Rijkshoofdstad voor het nationaalsocialisme heeft veroverd’. Lippert schreef verder dat hij wist dat Goebbels graag in de eenzaamheid van de natuur een landhuis wilde hebben om er rustig te kunnen werken.
Dat het niet om een beleefd verzoek ging, bleek uit zijn opmerking dat het huis aan de Bogensee op de 39ste verjaardag van Goebbels op 29 oktober 1936 klaar moest zijn. Goebbels had de idyllische plaats aan de Bogensee eerder zelf ontdekt en zag meteen: ‘Daar ligt de plaats waar voor mij iets gebouwd moet worden. Een kleine heuvel en van bovenaf zie je alleen water, bomen en weilanden. En rondom grote eenzaamheid.’
Boekgegevens
Margriet Brandsma, Daar is de Muur. Verhalen over Berlijn, Uitgeverij Conserve, ISBN 978 90 542 9219 7 (€19,99, e-book:€ 7,99)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2016
