De redactie van Onze Taal zet iedere maand een bijzonder taalboek in de schijnwerpers. Deze keer: ABCDeelder van Ari Deelder.
Raymond Noë
Dichter-schrijver Jules Deelder was wat de Britten larger than life noemen, net wat anders en opvallender – en dus groter – dan de gemiddelde medemens. Op een gegeven moment werd hij een karikatuur van zichzelf, maar dat oversteeg hij na een tijdje weer doordat hij zo onverstoorbaar vasthield aan zijn kenmerkende uiterlijk en manier van doen. En dat maakte hem een bekende Nederlander, die werd gepersifleerd (door André van Duin), die optrad in commercials, en naar wie volgend jaar ook een Rotterdams pleintje genoemd wordt.
En er is nu een boek over hem gemaakt, door zijn dochter Ari. Het is een ABC-boek, getiteld ABCDeelder, waarin 26 trefwoorden een beeld schetsen van wie hij was. Veel van de verhalen en anekdotes waren al wel bekend, maar het is toch leuk om het zo bij elkaar verzameld te zien, en wat het boek extra aantrekkelijk maakt, is het vele authentieke beeldmateriaal dat is opgenomen (inclusief het teruggevonden briefje van Jimi Hendrix, dat Deelder ooit kwijt was, plus een hilarische brief aan zijn uitgever, toen deze iets had gedaan wat hem niet zinde).
De trefwoorden die het boek in hoofdstukken verdelen, zijn typerend: dood, genotmiddel, muur (de Berlijnse), oorlog en zwart, om er maar een paar te noemen. Onder de U van Uitstekelbaars! Wordt aandacht besteed aan Deelders favoriete uitroepen (zoals ‘Niet lullen maar spelen’), en gaat het ook over zijn favoriete scheldwoorden (vetklep, appelschimmel, NSB’er, opgewarmd lijk, meut, et cetera). Maar voor het overige komt zijn taalgebruik er wat bekaaid vanaf, terwijl dat toch zo onversneden bloemrijk en kenmerkend was: hij had een groot talent voor dwarse aforismen en oneliners, waarvan sommige nog jaren en jaren geciteerd zullen worden: ‘Wat zwart is moet zwart blijven’, ‘De omgeving van de mens is de medemens’, ‘Binnen de perken zijn de mogelijkheden even onbeperkt als daarbuiten’, en het overbekende ‘Rotterdam, Schiedam, Vlaardingen, Maassluis… hoekie om, trappie af, gekkenhuis’. Maar een bloemlezing uit dat rijke arsenaal is dan misschien een idee voor een volgend boek.
Ari Deelder, ABCDeelder. Uit de overvolle magazijnen, Uitgeverij De Bezige Bij, 112 pagina’s (€ 22,99)
Deze column verscheen eerder in de Boekenkrant, editie augustus 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
