Weet je nog dat je vader weleens vertelde over zijn oma, die hem verhalen voorlas over spoken die de straten van Paramaribo ’s nachts onveilig maakten? Misschien was het alleen mijn vader. Zoals hij het vertelde, zag ik voor me hoe hij op de grond in kleermakerszit aandachtig luisterde, net zoals ik dat deed als ik mijn vader hoorde vertellen. Anangsieh tories van Anton de Kom bracht al die nostalgie terug.
Door Oglaya Doua
In feite was het een soort van inception. De verhalen van mijn vaders oma waren ook mijn verhalen geworden. Ook al was ik pas veertien toen ik voor het eerst naar Suriname ging, ik kon me helemaal voorstellen hoe Paramaribo eruitzag door de verhalen van mijn vader. Het lezen van Anangsieh tories heeft hetzelfde effect. Als je wilt weten hoe de avondbries in de hoofdstad van Su voelt, hoef je niet per se een vliegticket te boeken: ‘Intussen piepen de krekels dat het tijd was voor de kinderen om ter ruste te gaan. De maan beklom de toppen van de goudbergen. De zilveren glanzen kusten de groene boomkruinen.’
De verhalen in Anangsieh tories, die elke Surinamer kent, gaan over de slimme, gewiekste spin Anangsieh die nooit verliest. De Kom geeft zijn eigen twist aan de bekende legendes, vaak met een filosofische inslag, maar behoudt bekende elementen. Behalve dat de orale traditie van het doorgeven van deze verhalen nog steeds voelbaar is, is de spin nog steeds iedereen te slim af. De special touch van De Kom zit hem vooral in de verbeeldingskracht die zijn beschrijvingen oproepen en de verklaringen zoals waarom een bepaalde plek tot op heden dor en schraal is (dat heeft iets te maken met het monster Asihmah).
Het feit dat Anton de Kom in 1933 uit zijn vaderland werd verbannen en in Nederland deze Anangsieh tories vertelde aan zijn kinderen, laat zien dat De Kom’s liefde voor zijn land nog altijd in stand bleef. Hij hield van Suriname en dat merk je aan alles als je Anangsieh tories leest. De beschrijvingen (inclusief toffe tekeningen) van de dieren, het landschap en de mensen zijn met zoveel aandacht en zo poëtisch opgeschreven, dat je bijna niet kunt geloven dat De Kom zich niet in Suriname bevond toen hij deze verhalen opschreef.
Anangsieh tories is niet altijd makkelijk om te lezen vanwege het ouderwetse Nederlands en daarom kost het soms de nodige concentratie en het doorzettingsvermogen om erbij te blijven. Maar het boek is zeker de moeite waard om een goed beeld te krijgen van het ‘land van de eeuwige zonneschijn’.
Anton de Kom, Anangsieh tories, Uitgeverij Atlas Contact, 168 pagina’s (€ 20,00)
Deze recensie verscheen eerder in de BKFilosofie, editie april 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
