Kerstvertelling zonder woorden
Het kerstverhaal is al heel vaak verteld, maar zelden zo grappig en liefdevol als in Stille nacht, een stripverhaal zonder woorden.
Door Hans Pols
In een heel ander boek, de besteller Sapiens, betoogt Yuval Noah Harari dat de mensheid zoveel eeuwen heeft overleefd dankzij het vermogen om elkaar verhalen te vertellen en erin te geloven. Hele stelsels en religies zijn immers op dit vermogen gebaseerd. Die verhalen worden verteld en doorverteld, en zitten verankerd in ons collectieve geheugen.
Zo’n verhaal is het kerstverhaal. Keer op keer, jaar na jaar vertellen we elkaar over de geboorte van de zoon van God. Het is zo bekend en zo vaak verteld en uitgebeeld, dat we aan een enkele voorstelling genoeg hebben om het te herkennen. Dat heeft de maker van Stille nacht goed begrepen. Een blik op de omslagtekening vertelt ons al een heel verhaal.
In Stille nacht vertelt de Duitse illustrator Frank Flöthmann het kerstverhaal in stripvorm zonder woorden. Met veel gevoel voor humor brengt hij de gebeurtenissen in beeld die worden beschreven in respectievelijk het tweede hoofdstuk van de evangelies van Lucasen Matthëus. Hij kent de kracht van een illustratie. Wie aandachtig de eerste tekening bekijkt, begrijpt meteen wat er aan de hand is en kan het eerste vers van Lucas 2 bijna horen: ‘In die tijd werd er een bevel van keizer Augustus bekendgemaakt. Hij wilde alle inwoners van het Romeinse Rijk laten tellen.’ De kaart van Israël, een Romeinse standaard, de letters SPQR en een vergrootglas boven een kleine plaats, zijn voldoende om de situatie te schetsen. Vervolgens voert Flöthmann Jozef en Maria op, de aankondiging van de geboorte, de reis naar Bethlehem, het bezoek van de engelen aan de herders en de Wijzen uit het Oosten, die elk op weg gaan om eer te betonen aan de zoon van God.
Met respect voor het Bijbelverhaal en de betekenis die dit voor veel mensen heeft, brengt Flöthmann de gebeurtenissen in beeld met op elke pagina minstens één beeldgrap. Zoals het engelenorkest dat steeds oorverdovend speelt, waardoor de drie Wijzen uit het Oosten bijna omver worden geblazen. Hij maakt daarbij gebruik van een eenvoudige stijl in slechts vier kleuren, die aan het werk van Dick Bruna doet denken. De beelden vertellen het verhaal en in de ballonnetjes staan geen teksten maar plaatjes die als een soort pictogrammen de gedachten van de personages weergeven. Het kerstverhaal is al zo vaak verteld dat er geen woorden meer voor nodig zijn om het te kunnen begrijpen. Daar heeft Frank Flöthmann dankbaar gebruik van gemaakt bij het maken van zijn eigen unieke en eigentijdse versie in onze huidige beeldcultuur.
4 sterren
Boekgegevens
Frank Flöthmann, Stille nacht. Het kerstverhaal zonder woorden, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN: 9789028427815, 168 pagina’s (€ 17,50)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie 3 december 2018.
