Met de Boekhandelsprijs geven boekhandelaren aan welke Nederlandstalige roman volgens hen meer aandacht verdient. Dit jaar viel de keus op het ijzersterke debuut van Mark H. Stokmans: Land van echo’s is een monumentale roman over oorlog, vriendschap, passie en onbereikbare liefde in het Spanje van de jaren dertig.
Door Rinke van der Plaat
Een verwilderde zwerver ligt uitgeteld onder een boom. De stortende regen en dikke lagen modder in het normaal zo zonnige Spanje zijn hem te veel geworden. Hij wacht alleen nog maar op de dood – tot hij gevonden wordt door Vicente Urias. Vicente neemt hem mee naar zijn landgoed en de zwerver wordt opgenomen in zijn familie. De zwerver, Herman, is Nederlander en heeft na de Eerste Wereldoorlog, waarin hij aan Duitse zijde vocht, tien jaar door Europa gezworven. Maar nu hebben zijn benen het begeven. Er ontstaat een hechte vriendschap en Herman vestigt zich in Spanje. Al snel ziet hij de verschrikkingen die de Spaanse arbeiders moeten doorstaan. Grootgrondbezitters heersen als wrede koningen en doen waar ze zin in hebben. De kerk kijkt weg. Het is een explosieve mix die nog decennialang voor bloedvergieten zal zorgen…
Mark H. Stokmans zal voor velen nog een onbekende zijn. Land van echo’s is namelijk zijn debuutroman. Stokmans is het kind van een expat en woonde van zijn zesde tot elfde in Peru. Doordat zijn grootouders toen hij jong was in Spanje gingen wonen, kwam hij daar bijna elke zomer. Zo maakte hij kennis met de geschiedenis, cultuur en natuur van Spanje. Die ervaring is terug te zien in Land van echo’s: de auteur weet het Spaanse leven zo goed te beschrijven dat je na het lezen van het boek dezelfde diepgewortelde liefde voor Spanje voelt. Het boek is fictie, maar heel realistisch en historisch accuraat geschreven. Stokmans werkte ruim elf jaar aan Land van echo’s en besteedde het grootste deel van deze tijd aan research, van historische studies tot ooggetuigenverslagen.
Die research zie je terug in de opbouw van de personages. Je kijkt niet alleen mee met hoofdpersoon Herman, maar ook met een groot deel van de andere personages die in het dorp Xaraque wonen. Stokmans weet met bijna elk belangrijk personage in het boek bepaalde gevoelens bij je op te wekken. Liefde, haat, medeleven of juist wraakzucht: elke persoon geeft je iets mee. Neem bijvoorbeeld de beschrijving van de wrede grootgrondbezitter Don Julian: ‘Don Julians stem was hard, niet in volume, maar in intonatie. Hij klonk altijd boos en zijn grote lijf stond steeds alsof hij iemand wilde aanvliegen. Een lui oog onder een iets verzakt ooglid gaf de indruk dat hij op iemand aan het richten was.’
Doordat Stokmans de personages zo levendig neerzet, begrijp je de psychologische redenen die er achter hun handelingen schuilgaan. Dat zorgt voor een zeer gelaagd verhaal. Stokmans leert je dat het verschil tussen goed en kwaad niet zwart-wit is, maar juist een grijs gebied. Een dorp vol gepassioneerde Spanjaarden helpt natuurlijk mee om dat gevoel nog sterker op te roepen. Je leert echt hoe intens zij gevoelens beleven. Een hele gewaarwording voor een nuchtere Nederlander als ik.
Het boek beslaat meer dan dertig jaar, waardoor je een heel groot deel van het leven van Herman meemaakt. Alles gaat voorbij, de personages worden oud en krijgen kinderen, maar zijn liefde voor de zigeunerin Pepa blijft terugkeren. Zelfs als ze beiden met een ander getrouwd zijn, kruisen hun verlangende blikken elkaar af en toe. Een typisch geval van onbereikbare liefde, dat je tijdens het lezen telkens het gevoel geeft dat de bom gaat barsten. De spanning en druk worden steeds hoger opgevoerd tussen de blonde, bedachtzame Hollander en de donkere, felle gitana. In het boek vind je nog veel meer van dit soort verhaallijnen die decennialang door blijven lopen. Spanjaarden vergeten namelijk niet, hoeveel jaren er ook overheen gaan.
Deze recensie is eigenlijk te kort om alle mooie kanten, wendingen en plaatsen die in het boek voorbijkomen te bespreken. Stokmans heeft een prachtig debuut geschreven, waarin hij gevoel geeft aan een in Nederland onderbelicht stuk geschiedenis. Het is enorm knap hoe hij ons onderdompelt in een andere tijd en cultuur. Ik kan daarom niet anders dan deze recensie afsluiten met de grootst mogelijke complimenten en een welgemeende felicitatie aan Stokmans voor het winnen van de Boekhandelsprijs 2023. Met Land van echo’s heeft hij een prestatie van jewelste neergezet.
Mark H. Stokmans, Land van echo’s, Uitgeverij Ambo|Anthos, 536 pagina’s (€ 26,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
Lees hier ons interview met Mark Stokmans.
