Met de pakkende debuutroman Land van echo’s schetst Mark Stokmans een familiegeschiedenis die zich afspeelt tegen de achtergrond van de Spaanse Burgeroorlog. Tijdens de chaos vindt de Nederlander Herman zijn grote liefde en wordt hij vader van een zoon. Steeds is er dat grote contrast van groot geluk tegenover bittere ellende.
Door Hugo Jager
‘Schrijven vind ik echt een oefening in empathie,’ zegt Mark Stokmans. ‘Ik probeerde de personages in Land van echo’s geloofwaardig te maken door ze meer diepte te geven. Dat kan alleen door jezelf af te vragen: waarom zou iemand doen wat hij doet? Ik was geneigd om heel hard te oordelen, maar het schrijven heeft me mildheid bijgebracht.’ Bij het hoofdpersonage kon Stokmans deze les gelijk in de praktijk brengen. ‘Oorspronkelijk stelde ik mij Herman voor als hard en daadkrachtig. Maar toen ik mij afvroeg waarom hij in Spanje ging wonen, kon ik zijn karakter meer verdieping geven. Ik beeldde mij in dat hij veel had meegemaakt en aan Duitse zijde soldaat in de Eerste Wereldoorlog was geweest. Dat is echt waar: er hebben aan beide kanten Nederlanders meegevochten. Mede door die achtergrond werd het eigenlijk een milde, zachtaardige man.’
Landhuis
Stokmans geeft toe dat Herman op een bepaalde manier op hem lijkt. ‘Ik ben zelf erg op zoek naar wat mijn plek en bestemming is. Dat wilde ik in de hoofdpersoon terug laten komen.’ In het verhaal krijgt het vorm in het Spaanse landhuis waar Herman zijn intrek neemt. ‘Mijn opa en oma kochten in de jaren ‘70 een landhuis in Spanje. De hoogtepunten uit mijn jeugd speelden zich daar af. Maar mijn grootouders konden het grote huis niet meer bijhouden en verhuisden naar een kleiner huis in de vallei verderop. Daar aan de overkant viel mijn oog tussen de pijnbomen door op een dichtgetimmerd landhuis. Als ik in Spanje ben, vraag ik me bij zulke oude gebouwen of ruïnes af welke verhalen erachter zitten. Die beide huizen bij elkaar, dat werd het huis in het boek.’
Pact van de vergetelheid
Als Herman zich vestigt in het landhuis en daar een bedrijf opzet, breekt de Spaanse Burgeroorlog in alle hevigheid uit. Een historische periode die de auteur aan het hart ligt. ‘Die oorlog fascineert me, omdat je het als een voorbode kunt zien van de conflicten die daarna kwamen. In Spanje hebben mensen twintig jaar lang ondergedoken gezeten. Veel mensen zijn voor de repressie gevlucht naar Zuid-Amerika. Zij konden pas na de dood van dictator Franco terugkomen. En dat laat nog steeds zijn sporen na in Spanje.’ Stokmans benadrukt dat de schuldvraag eigenlijk niet gesteld kon worden. ‘Na de dood van Franco werd de amnestiewet aangenomen. De belofte was: er wordt niemand vervolgd, maar dan hebben we het er ook niet meer over. Dat werd het pact der vergetelheid genoemd.’ Voor de auteur betekende het dat onderzoek voor het boek soms lastig was. ‘Ik heb voor het boek een aantal vraaggesprekken gevoerd met Spanjaarden over deze geschiedenis en dan zitten ze vooral vriendelijk te knikken en bleek het dus best moeilijk om antwoorden te krijgen.’
Moreel kompas
De auteur onderkent nog maar eens dat oorlog alleen maar verliezers kent. ‘De man die bereid is geweld te gebruiken zal winnen van degene die daar niet toe bereid is. Dat was bij Franco een gedachte en bij Poetin nu ook.’ Het is lastig om vast te houden aan een moreel kompas, geeft Stokmans aan. ‘In de chaos van oorlog was informatie minder toegankelijk. In de periode van de Spaanse Burgeroorlog waren er amper kranten. Hoe weet je dan wat goed en fout is? Je bent eerder bezig met wat jou wel of niet bedreigt.’ Dat staat uiteraard haaks op de tegenwoordige tijd waarin we een overvloed aan informatie hebben en evenveel meningen. ‘Op social media vinden de meeste mensen dat hun mening énorm belangrijk is. Eerlijk gezegd vind ik het vraagteken interessanter dan het uitroepteken. Er kunnen een hoop conflicten en oorlogen vermeden worden als mensen meer twijfelen.’
Volgens Stokmans is er een Spaans dier dat symbool staat voor de chaos van de oorlog die zo oorverdovend kan zijn. Het kreeg een prominente plek op de kaft. ‘Dat is een cicade. In het eerste deel zijn cicaden veel aan het woord en de krekels in deel twee. De cicaden staan voor het gekrijs in de oorlogsperiode. En het lied van de krekel is een zachte echo daarvan. In zeker zin staan ze ook voor de twee delen van Hermans karakter, het harde en milde.’ Het is een schitterende gedachte zeg ik tegen de schrijver. ‘Eigenlijk schiet taal over het algemeen gewoon tekort om echte emoties te beschrijven,’ zegt hij. ‘Misschien moet je het tussen de woorden zoeken.’
Mark H. Stokmans, Land van echo’s, Uitgeverij Ambo|Anthos, 536 pagina’s (€ 24,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juni 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
