Mauro Corona, schrijver, kunstenaar en bergbeklimmer, is in Italië al jarenlang een fenomeen met tientallen boeken en verhalen op zijn naam. Nu is als eerste zijn roman Als een steen in de stroom naar het Nederlands vertaald. Een verstild verhaal over een man die, net als Corona zelf, in de Italiaanse Dolomieten een zwaar en eenzaam bestaan leidt. Doorspekt met aan de bergen onttrokken levenswijsheden.
Door Mirjam Mulder
‘De bergen hebben mij gegeven wat vrienden, vrouwen, ouders mij niet hebben kunnen geven. Dankzij de bergen voel ik mij begrepen, gehoord en gezien,’ zegt Corona op zijn website. Dat gevoel doorademt ook zijn schrijven. Als een steen in de stroom is geen boek als andere, er wordt namelijk niets ‘laten zien’ maar alleen maar verteld. Het bevat vrijwel geen dialogen. Misschien voelt de roman daardoor zo stil, alsof alle personages vasthouden aan een hardnekkig zwijgen. Het gaat hier dan ook niet om de afzonderlijke gebeurtenissen, maar om de manier waarop die worden verteld. En wat een manier! De metaforen buitelen over elkaar heen, en filosofische wijsheden staan achteloos tussen de zinnen door.
We volgen een man – naamloos zoals alle personages, wat vooral aan het begin weleens voor verwarring kan zorgen – van zijn jongste jaren tot aan zijn dood. Hoewel er een grotendeels chronologische lijn in zit, wordt er ook vaak voor- en achteruit in de tijd gesprongen. Waar de schrijver in de eerste helft van het boek vooral verwondert, begint dit alles in de tweede helft echter wat repetitiever te worden. Of wellicht leent deze roman zich er het beste voor om hem rustig en met tussenpauzes te lezen. Aan haast heeft deze auteur geen boodschap.
De ellende van het bestaan, die in dit boek de boventoon voert, begint al in de vroege jeugd van de hoofdpersoon. Toen hij nog jong was, vluchtte zijn moeder weg van hun hardvochtige vader, een verlating ‘die hem voor altijd, tot het einde van zijn dagen, als vuilnis had gebrandmerkt’. Ze liet hem en zijn broertjes achter ‘in de klauwen van die man aan wie de natuur de blik en de tederheid van een vader had ontzegd’. Hij groeit op zonder de liefde die ieder kind nodig heeft.
Een groot keerpunt in het leven van de hoofdpersoon, evenals van de auteur, is een grote ramp in het dal waar hij opgroeide. Gebaseerd op de aardverschuiving in 1963 die de Vajontdam deed overstromen en een heel dal wegvaagde, beschrijft Corona de impact die dat op de bewoners in dat gebied had: ‘Die ochtend begrepen ze dat er een dal dood was gegaan, weggevaagd met de dorpen en de mensen die het stevig vast had gehouden in zijn duizendjarige omhelzing.’ Zinnen waarmee hij, in de prachtige vertaling van Marieke van Laake, als geen ander het gevoel van een leven in de bergen weet over te brengen, ook al ben je er zelf nooit geweest.
Daarna wordt de hoofdpersoon snel volwassen en begint hij steeds meer op zijn vader te lijken, hij verzet zich tegen alles en iedereen. Het verstrijken van de tijd, echter, slijt de harde kantjes van hem af tot hij weer wat mildheid in zijn leven kan toelaten, en weer meer zichzelf wordt. ‘Na zijn zestigste liet de man die van ijzer leek, die de ijzeren man speelde, zijn masker vallen.’ Dat lijkt dan ook de centrale filosofie van het boek te zijn: het leven is voor iedereen ellendig, want we zijn gedoemd om elkaars fouten te blijven herhalen, maar de tijd slijt alles weg. Zodat we uiteindelijk misschien zelfs kunnen liefhebben.
Gedurende een zwaar leven van armoede, eenzaamheid en verdriet, waren het vooral zijn liefde voor de natuur en het houtsnijwerk die de hoofdpersoon op de been hielden. Pas op hoge leeftijd begint hij begrip te krijgen voor zijn ouders en alle andere mensen die hem hadden gekweld, en heeft hij spijt dat hij hen niet bij leven heeft vergeven. Doordat het hem lukt om te leven van zijn werk als kunstenaar, weet hij eindelijk te breken met het ellendige bestaan van zijn vader, en diens vaders voor hem. ‘Op die zeldzame momenten van licht haalde hij uit het hout tevoorschijn wat in het leven niet was gebeurd. Hij schiep figuren, beelden van wat hem ontbroken had. Een uitgebreide collectie nee’s.’
Als een steen in de stroom is niet voor lezers die van plot gedreven boeken houden. Het neemt je volledig mee in het hoofd van een man die uit steen gehouwen is, en schetst zo een realistisch en poëtisch beeld van het leven in de bergen. Paolo Cognetti noemde Corona zijn leermeester, en deze roman kan dan ook worden gezien als De acht bergen voor gevorderden. Je moet er wat moeite voor doen, maar dat is het meer dan waard.
Mauro Corona, Als een steen in de stroom, vertaling: Marieke van Laake, Uitgeverij Wereldbibliotheek, 224 pagina’s (€ 22,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie mei 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
