In Hooghouden wordt filosoof René ten Bos door Trouw-journalist Peter Henk Steenhuis uitgedaagd om na te denken over… voetbal. En dat is de eerste keer dat zoiets in Nederland op papier wordt gezet! Ten Bos: ‘Voetbal verbindt heel veel mensen, ongeacht geloof, herkomst of status.’
Door Antal Giesbers
Ten Bos en Steenhuis leerden elkaar kennen in 2017, toen Ten Bos benoemd werd tot Denker des Vaderlands. ‘Ik stond mede aan de wieg van die verkiezing,’ zegt Steenhuis, ‘het was mijn taak om Ten Bos te begeleiden. We kwamen erachter dat we allebei een passie voor voetbal hebben, en tijdens het EK van 2018 hebben we samen een aantal aardige columns in Trouw gepubliceerd.’ Ten Bos vult aan: ‘Dat was een erg prettige samenwerking, die leidde tot de gedachte om een filosofisch boek te schrijven over voetbal op basis van conversaties.’
Het resultaat van jullie samenwerking, Hooghouden, is opgezet als een vraag- en antwoordspel tussen journalist en filosoof. Waarom hebben jullie die conversaties niet als uitgangspunt genomen?
Steenhuis: ‘Dialogen worden snel gekeuvel. Het was mijn taak de vraag te stellen die de lezer zich zou stellen. Ik heb me in het boek dus weggecijferd ten gunste van René.’
Ten Bos: ‘Voor mij was dat een goede les in onbescheidenheid. In werkelijkheid was het meer een dialoog: Henk gaf me goede ideeën en daar reageerde ik dan weer op.’
Steenhuis: ‘René heeft echt een waanzinnige kennis van voetbal. Om in de beeldspraak van het boek te blijven: ik hoef maar een balletje op te gooien of hij gaat het hooghouden.’
Waarom besloten jullie juist een filosofisch boek over voetbal te schrijven?
Ten Bos: ‘Ten eerste omdat er in het Nederlandse taalgebied nog nooit een filosoof iets over voetbal gezegd heeft. In het buitenland zie je het meer, maar ook daar slechts mondjesmaat. Voor mij was het een poging om in een lacune te voorzien.’
Steenhuis: ‘Wij zijn beiden enthousiast over zogeheten publieksfilosofie, waarbij je probeert om filosofie toegankelijk te maken voor een breed publiek. Als journalist trekt mij dat aan, want filosofie is liefde voor het denken.’
Ten Bos: ‘De beau monde kijkt met dedain neer op voetbal. Ook veel filosofen doen dat. Ik vind dat onzin. Zoals de filosoof Gilles Deleuze zei: “De oorsprong van filosofie ligt buiten de filosofie.” Ik vind het dus erg belangrijk dat filosofen zich bezighouden met dingen die niet des filosoofs zijn. Over kunst wordt veel gereflecteerd, over sport heel weinig. Terwijl voetbal heel veel mensen verbindt, ongeacht geloof, herkomst of status. En de wens om een bal hoog te houden is vergelijkbaar met iets op een piano te spelen.’
Wat is er zo bijzonder aan voetbal?
Ten Bos: ‘Voetbal is een rare, tegennatuurlijke sport. Je mag niks met je handen doen. Dat is toch vreemd? Maar intussen werkt het heel aanstekelijk. Dat geldt niet alleen voor voetballiefhebbers. Onlangs nam ik mijn bonuszoon mee, die korfbal speelt. Het was verbazingwekkend hoe snel ook hij helemaal in het spel opging.’
Steenhuis: ‘Ik vind het de moeite waard dat je in een gesprek over voetbal verder komt dan de clichés. Want we gebruiken allerlei uitdrukkingen die iets zeggen – maar wát precies? Als ik zeg: “Hij ging te weinig de diepte in”, wat is dan die diepte? Op het moment dat je verder kijkt dan de clichés, wordt filosofie over voetbal interessant.’
Ten Bos: ‘Alle culturele inspanningen zijn pogingen om het absolute van de werkelijkheid door zingeving op afstand te houden. Voetbal stelt mensen in staat die realiteit van pandemie en oorlog van zich af te schuiven. Tegelijkertijd word je door voetbal getest, geestelijk en lichamelijk. Camus, de grootste existentialist, zegt dat hij alles over moraliteit en verplichtingen leerde op het voetbalveld.’
Is dit boek met name bedoelt voor voetbalfans, of voor filosofieliefhebbers?
Steenhuis: ‘Ons lezerspubliek is iedereen met een bredere blik die geïnteresseerd is in voetbal. We horen zelfs van lezers die niet van voetbal houden, maar het toch een leuk boek vonden en er behoorlijk wat filosofie door hebben opgestoken.’
Ten Bos: ‘Toen we het boek ten doop hielden bij FC Twente, zei een lokaal bekende supporter, Jopie, tegen me dat hij het boek wel moeilijk vond, maar het toch helemaal gelezen had. Het was heel leuk om het boek te schrijven. Als je wilt nadenken over voetbal, dan helpt het boek je een handje. Maar het is ook een boek om te lachen!’
René Ten Bos en Peter Henk Steenhuis, Hooghouden. Denken over voetbal, Uitgeverij Boom, 224 pagina’s (€ 22,90)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie november 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
