‘Weerloos en waardevol’ is dit jaar het thema van de Maand van de Filosofie. Met aandacht voor de vraag hoe het weerloze en het waardevolle zich kunnen weren tegen de harde cijfers van verdienste en prestige. Hoe krijgt waarde weer zijn waarde terug? Dat geldt zeker ook voor de ruimte, waar het nieuwe goud lonkt. Daarover schreef ruimtevaart-correspondent Marjolijn van Heemstra het essay voor de Maand van de Filosofie, getiteld Wat is ruimte waard.
Door Robert van Weperen
Vroeger koloniseerden we verre landschappen, nu zijn planeten aan de beurt. Zo zijn er plannen voor mijnbouw op asteroïden. Evenals een pompstation op de maan, zodat je met een volle tank door kunt reizen naar Mars. Maar ten koste van wat? Van Heemstra neemt je in haar essay mee naar de vertes die rijk maken en benoemt de verarming die dat tegelijkertijd met zich meebrengt.
Marjolijn, om meteen in de stemming te komen, wat is je sterrenbeeld? En je ascendant?
‘Mijn sterrenbeeld is waterman. Ik heb alleen geen idee wat mijn ascendant is. Ooit heb ik mij daar wel in verdiept, maar ik heb dat niet meer paraat.’
Bij De Correspondent gaf je eerder het boek In lichtjaren heeft niemand haast uit. Je bent duidelijk gefascineerd door het heelal. Waarom? Is de wereld niet groot genoeg?
‘De wereld ís het heelal. We komen uit de ruimte, en daar zitten we nu. Verder is het zo dat ik graag naar boven kijk, naar een heldere sterrenhemel als het even kan. Het fascineert mij dat de bouwstenen van het leven uit het heelal komen. In de dagelijkse praktijk beperkt ons denken zich hoofdzakelijk tot de aarde, maar we komen toch echt uit de ruimte!’
Je noemt jezelf een schrijver die theater maakt. Maar niet een filosofe. Was dat een voor- of nadeel bij deze opdracht van de Maand van de Filosofie?
‘Ik denk dat dat niets uitmaakt. Het gaat er in een essay om, om denkend ergens te komen en nieuwe verbanden aan te brengen. Dat doe ik door een link te leggen tussen Suriname – dat als een wingewest zonder enige scrupules van haar bodemschatten werd beroofd – en de maan, die nu misschien wel eenzelfde lot wacht. Voor dat laatste vraag ik aandacht. Ik vind dat zo belangrijk, omdat bijvoorbeeld tijdens de Apollo-vluchten de maan als een waardeloos en zielloos object werd afgeschilderd. Ik pleit ervoor de maan juist een gezicht, een gestalte te geven. Of beter: weer terug te geven. Dit hemellichaam had, tot voor kort, een enorme culturele en spirituele waarde, maar geen economische. Er is in de moderne tijd nauwelijks nagedacht over de rol van de maan. Terwijl er wel eindeloos over kolonialisme is geschreven. Met mijn essay zoom ik daarom in op het verband tussen de maan en het kolonialisme. Misschien loop ik op de zaken vooruit – ze zijn tenslotte nog niet aan het graven – maar het lijkt mij verstandig er nu alvast over na te denken. Zeker tegen de achtergrond van de ambities van bijvoorbeeld SpaceX en Blue Origin. We zijn zo gewend geraakt zielloos naar de wereld te kijken.’
Denk je dat je de ogen van Musk, Bezos en de CEO’s van de lunaire economie kunt openen?
‘Ik schat in dat Musk niet echt openstaat voor anders denken. Maar vergeet niet, hij is slechts de voorman van een beweging. Hij is heus niet zo briljant als dat hem wordt toegedicht. Het zijn de duizenden mensen om hem heen die zijn ambities mogelijk maken. En misschien kunnen zij ervoor zorgen dat we respectvoller naar de wereld gaan kijken.’
Iets anders, de titel luidt Wat is ruimte waard. Was er op het boekomslag geen plek voor een vraagteken?
‘Dat viel mij eerlijk gezegd pas op toen het ontwerp al klaar was. Ik vind het wel mooi staan.’
De lunaire economie zal honderden miljarden dollars opleveren. Ken je een voorbeeld waarbij de natuur het won van economische argumenten?
‘Zeker. We hebben beschermde natuurgebieden en nu is er ook aandacht voor de oceanen. In het dagelijks leven kiezen we toch ook niet altijd voor het geld? We lezen een boek, gaan naar een voetbalwedstrijd of maken een praatje met de buren. Diep vanbinnen weten we dat iets anders dan geld ons gelukkig maakt.’
Stel je mag mee in de SpaceX van Musk naar de maan. Zou je de uitnodiging accepteren? En zo ja, wat verwacht je?
‘Gaat Musk ook mee? Het lijkt mij een afschuwelijk zware reis. En op de maan zit je opgesloten in zo’n pak. Als ik erover kan schrijven, lijkt het mij wel heel interessant. Vooral als er een bont gezelschap meereist dat op heel veel verschillende manieren naar het fenomeen maan kijkt.’
Marjolijn van Heemstra, Wat is ruimte waard, uitgave van De Correspondent i.s.m. de Maand van de Filosofie, 90 pagina’s (€ 8,00)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie april 2023.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
