Er zijn mensen die dingen meemaken waarvan je hoopt dat je het zelf nooit mee hoeft te maken, zoals op de vlucht zijn en niet meer in je eigen land kunnen blijven wonen. Gelukkig zijn er veel vluchtelingen die hun verhaal op papier hebben gezet. Met hen mogen we meekijken tijdens hun vlucht, maar ook daarna. In alle eerlijkheid laten ze zien wat het betekent om een vluchteling te zijn. Door hun eigen ogen, of die van een personage dat veel op hen lijkt.
Literatuur die geschreven is door migranten noemen we migrantenliteratuur en gaat veelal over het verlaten van hun vaderland en het aanpassen aan een ander land. Er zijn inmiddels al heel wat boeken door vluchtelingen geschreven. In dit dossier noemen we een aantal boeken waarin je kunt lezen wat het betekent om een vluchteling te zijn, geschreven door schrijvers die zelf ook hun vaderland uit zijn gevlucht en in Nederland zijn terechtgekomen.
Rodaan Al Galidi vluchtte uit Irak en belandde in 1998 in Nederland. Hij heeft verschillende poëziebundels en romans op zijn naam staan. In zijn roman Hoe ik talent voor het leven kreeg, volg je Semmier Kariem, die negen jaar als asielzoeker in een azc woont. Semmier Kariem vlucht uit Irak. Zeven jaar van honger, verdwalen en angst later landt hij op elf februari om negen uur – of was het om elf uur op negen februari – op Schiphol. In de chaos van die eerste dagen in Nederland kan hij zich het precieze tijdstip niet meer herinneren. Wat hij nog niet wist, is dat daarna het langste wachten van zijn leven volgt, in het asielzoekerscentrum, een wachtkamer die hij deelt met vijfhonderd anderen. Intussen bestudeert Semmier het land waarvan hij misschien ooit deel mag uitmaken.
In Holland lees je wat er na negen jaar wachten op een verblijfsvergunning gebeurt. Semmier komt terecht in het echte Holland, dat van haar inwoners, niet dat van het systeem. Het wordt een zoektocht naar zichzelf, de jongen die hij gaandeweg verloren is en naar het thuis waar hij zo naar verlangt. Onderweg blijken de inwoners van Nederland anders te zijn dan het systeem, en zijn reis moeilijker dan hij dacht. Wie zijn de Hollanders? Gaat hij zijn weg vinden? En wat als de liefde op zijn pad komt? Door de ogen van Semmier Karim zien we Nederland zoals niemand anders het zou kunnen optekenen.
Kader Abdolah moest vluchten uit Iran om politieke redenen. In zijn eerste roman, De reis van de lege flessen (een bekende van de literatuurlijst), lees je over Bolfazl, die net als de schrijver moest integreren in Nederland en de cultuurverschillen tussen Iran en Nederland tegenkomt. Bolfazl probeert in Nederland een nieuw bestaan op te bouwen. Zijn enige contact met de buitenwereld is zijn buurman René, die ook een buitenstaander blijkt te zijn. Door de werkelijkheid van Nederland te koppelen aan herinneringen uit Iran houdt Bolfazl grip op het leven.
Kader Abdolah kreeg een huis in Zwolle toegewezen. In de roman Papegaai vloog over de IJssel maakt die omgeving een belangrijk deel uit. Papegaai vloog over de IJssel vindt plaats in en rond de stad Zwolle en vooral in Zalk, Wilsum, ’s Heerenbroek en Veecaten, in een landschap dat honderden jaren hetzelfde is gebleven. De nieuwkomers, even vreemd voor elkaar als voor het land waar ze nu wonen, beseffen dat ze hun reis moeten voortzetten, langs het water, naar de IJsselbrug, naar de stad, voor een nieuw bestaan. Zullen ze daar een thuis vinden?
Lees hier een interview met Kader Abdolah.
Yasmine Allas vluchtte op jonge leeftijd alleen uit Somalië. Eenmaal in Nederland volgde ze een toneelopleiding. Ze speelde in een aantal stukken en schreef boeken, waarvan de meeste een autobiografisch tintje hebben.
In Een nagelaten verhaal gaat een vluchtelinge terug naar haar geboorteland om daar vervolgens een verwoest land aan te treffen. Ze reist op uitnodiging van een documentairemaker, die erop uit is iedere emotie vast te leggen, want dat is wat de kijkers willen. Het blijkt een ontluisterend weerzien: een totaal onttakeld land, waarvan het verleden letterlijk onder dikke lagen stof is verdwenen. In het winkeltje waar ze als kind snoep kocht, treft ze Najib, de enige persoon die haar nog verbindt met vroeger. Hij brengt haar diep in de nacht, buiten het oog van de camera, naar haar ouderlijk huis.
De Koerdische schrijver Celal Altuntas groeide op als schapenhoeder en sloot zich aan bij de PKK, Koerdische vrijheidsstijders. Hij vluchtte naar Nederland, waar hij schrijver en maatschappelijk werker werd. In Regen zonder modder beschrijft hij zijn eigen integratieproces, waarbij hij van de ene verbazing in de andere viel, en steekt daarbij zijn mening niet onder stoelen of banken. Regen zonder modder is het verhaal van zijn transformatie van net aangekomen vluchteling, voormalig schapenhoeder en PKK-strijder tot maatschappelijk werker en schrijver en het is een verslag over een land waar geen modder stroomt als het regent.
Dertig jaar heeft Mardjan Seighali haar verhaal voor zichzelf gehouden, tot ze het opschreef en dit jaar publiceerde onder de naam Tot op de dag. In Iran werd ze gevangengenomen vanwege haar politieke activiteiten. Ze werd vrijgelaten op een aantal voorwaardes. Zo moest ze trouwen en mocht ze niet meer studeren of werken. Ze vluchtte met haar twee kinderen uit Iran, vastbesloten om haar leven zin en betekenis te geven. Ook al zijn de herinneringen aan de Iraanse gevangenis en het regime van ayatollah Khomeini nog vers, ze laat zich door niets en niemand meer tegenhouden. Dertig jaar later vertelt Seighali haar verhaal samen met schrijver en journalist Job Hulsman in een intiem en hoopgevend boek over volwassenwording, identiteit en een grensoverstijgende liefde.
Benieuwd geworden? Bestel deze boeken bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
Ken jij nog boeken die ook in deze lijst thuishoren? Laat het ons hieronder weten!
