Kader Abdolah schreef met Het pad van de gele slippers een roman over een Iraanse filmmaker die naar Nederland komt. De schrijver ziet het als zijn taak om pijnlijke herinneringen om te zetten tot vreugde en bijzondere verhalen. Dat is hem zeker gelukt in zijn nieuwe boek.
‘Zoals een astronaut een wandeling in de ruimte maakt, ging ik omhoog en ervaarde ik een enorme vrijheid tijdens het schrijven,’ vertelt Kader Abdolah over het moment dat hij in de Nederlandse taal verhalen begon te schrijven. In de werkkamer van zijn Delftse appartement zit hij achter zijn bureau en spreekt met zijn diepe stem iedere zin uit alsof hij een verhaal van mythische proporties oreert.
Net als Abdolah zelf, vlucht Sultan in Het pad van de gele slippers naar Nederland. ‘De hoofdpersoon gebruikt de Nederlandse taal en schrijft met duizenden foutjes om zijn verhaal te vertellen en later te kunnen zeggen dat hij kunst creëert,’ aldus de schrijver. Het lijkt alsof Sultan zijn eigen taal moet ontvluchten om zich te kunnen uiten en het valt op hoezeer dat overeenkomt met Abdolahs eigen geschiedenis. ‘Door het schrijven in een andere taal, dat is mijn eigen ervaring, creëer je een nieuwe ik. Een nieuwe persoonlijkheid en een nieuw soort literatuur, want je richt je ineens tot een andere lezer. Zo ontstaat er een boek dat je nooit in je eigen taal had kunnen schrijven. En die ervaring heeft Sultan ook. Daardoor ontdekt hij nieuwe dingen in zichzelf.’
Wel neemt Abdolah in zijn manier van schrijven iets vertrouwds mee: zijn natuurkundige achtergrond. ‘Natuurkunde is een manier van denken. Je ziet dat terug in mijn sobere zinnen. Het is de zuinigheid van een formule. Van de zinnen die ik schrijf kun je geen woord weglaten. Anders klopt het niet. En natuurlijk de structuur.’ Zo lees je Het pad van de gele slippers als verhaal in een verhaal. ‘Het is als een matroesjka: vanuit een verhaal komt een ander verhaal naar buiten, zoals een reeks steeds kleinere in elkaar passende poppen.’
In eerste instantie was Abdolah voor een nieuw boek begonnen jeugdherinneringen op te schrijven. ‘Ik vond dat ik goed in mijn vel zat. Het was een totaal ander verhaal dan Het pad van de gele slippers. Toen ik op pagina 270 was ging de deurbel. Een kameraad stond voor de deur. Hij is ook schrijver en een voorbeeld voor me. In een kwartier vertelde ik hem over de inhoud van het boek. En hij zei: “Het is niks, gooi gewoon weg!” Ik wist dat er geen uitweg meer was. Ik wierp alles in de prullenbak en begon opnieuw. Dat ging in het begin moeizaam. Ik wist niet waar ik nu naartoe moest, want ik was mijn weg kwijt.’ Maar al snel bepaalde het verhaal zelf waar het heen ging. ‘Ineens kwam er een filmmaker tevoorschijn. En hij schoof mij opzij. Zo werd het uiteindelijk een verhaal van mijn generatie.’ Niet zo vreemd dus dat er grote overeenkomsten bestaan tussen de hoofdpersoon in Het pad van de gele slippers en de auteur zelf. ‘Het is een beetje arrogantie van de schrijver hoor, maar ik heb er eigen ervaringen, gevoelens en belevenissen in gestopt. De angst die je voelt in deze roman, dat is mijn eigen angst.’
De Iraanse Revolutie van 1978 betekent een keerpunt voor het land. Na de dictatoriale sjah komt de streng islamitische ayatollah Khomeini aan de macht. Filmmaker Sultan krijgt het zwaar als bioscopen zondige plekken worden. ‘De geschiedenis bepaalt wat er verder moet gebeuren. Wij gingen met duizenden de straat op om tegen de sjah te protesteren. Het was niet de bedoeling dat de ayatollah aan de macht kwam, maar de geschiedenis pakte het gewoon uit onze handen en schreef haar eigen verhaal.’
De auteur geeft aan dat met zijn boek iets vergelijkbaars gebeurde. ‘Ik wilde mijn eigen verhaal schrijven, maar ineens pakte het verhaal mij. Er kwamen personages tevoorschijn waaraan ik nooit had gedacht. Het is de geest van de Nederlandse samenleving die ikzelf heb ervaren. Daardoor werd ik gedwongen om de gastvrijheid van het land te laten zien en de dankbaarheid van Sultan jegens zijn bewoners.’
Hoewel dit boek nog maar net verschenen is, bekent Kader Abdolah alweer aan een nieuw project begonnen te zijn. Hij wil de vertellingen van Duizend-en-een-nacht opnieuw in het Nederlands vertalen. ‘Alle respect voor de oorspronkelijke vertalers, maar het is niet geworden wat het zou moeten zijn. Ik denk dat het mijn plicht is om dit boek als geschenk aan de Nederlandse literatuur te geven. Het voelt alsof ik aan de voet van de Mount Everest sta en die berg moet beklimmen. Ik hoop dat het leven me de kracht, de fantasie en de inspiratie geeft om het te doen.’
Foto: Yvette Wolterinck
Boekgegevens
Kader Abdolah, Het pad van de gele slippers, Uitgeverij Prometheus, 349 pagina’s (€ 19,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie 3 december 2018.
