In Jij zegt het laat Connie Palmen de Britse dichter Ted Hughes terugblikken op zijn huwelijk met de Amerikaanse Sylvia Plath.
‘De afgelopen vijfendertig jaar heb ik met een machteloos afgrijzen moeten aanzien […] hoe onze ware, complexe persoonlijkheden werden vervangen door clichématige personages,’ zegt Palmens Hughes. ‘En dan was zij de broze heilige, en ik de brute verrader.’ Die veronderstelde rolverdeling komt niet uit de lucht vallen. Na zes jaar huwelijk bedriegt Hughes zijn vrouw, en maakt zij een einde aan haar leven. Postuum behaalt Plath pas echt erkenning als schrijfster, en groeit de meute die zich tegen Hughes keert. Dat beperkt zich niet tot aanvallen in biografische stukken. Tijdens voordrachten wordt de dichter uitgemaakt voor moordenaar, en mensen proberen de naam ‘Hughes’ van Plaths grafsteen te krassen. De echte, in 1998 overleden Hughes sprak nooit over zijn relatie met Plath. Via de pen van Palmen gooit hij alsnog zijn hart open met ‘de smart van het retroperspectief.’
Hughes leert zijn Sylvia kennen in februari 1956. Het stel trouwt vier maanden later. Al snel behaalt hij ongekend succes met zijn schrijfwerk. Plath worstelt daarentegen met heftige depressies en een turbulent verleden. Haar vader pleegde zelfmoord; op haar twintigste deed ze zelf een mislukte zelfmoordpoging en belandde ze in een psychiatrische inrichting. In Hughes vindt Plath niet alleen een geliefde, maar ook een vaderfiguur waar ze compleet afhankelijk van wordt. Lang is hij ‘honds verslaafd’ aan haar verlangen naar zijn ’tastbare nabijheid,’ maar de hysterische huilbuien, onredelijke jaloezie en driftige woede-uitbarstingen duwen het koppel langzaam naar de afgrond.
Palmen beschikt over een overweldigende kennis over haar onderwerp en verwijst constant naar het oeuvre van beide schrijvers. Zo keert de glazen stolp uit Plaths roman The Bell Jar, een krachtig symbool voor het isolement van de depressie, regelmatig terug. Af en toe is de sfeer onder die stolp wel erg beklemmend en vraag je je af of Palmen niet te veel vrijheid heeft genomen tijdens het inkleuren van de meest intieme momenten tussen het duo.
Het is Palmen snel vergeven. Jij zegt het laat goed zien hoe zwaar het is om te leven met iemand die gebukt gaat onder manische depressie. Hoe aantrekkelijk én destructief het is als iemand elke goede en slechte emotie vol passie beleeft. Als lezer zie je dat Hughes zich bewust is van zijn zonden, maar dat Plaths complexe depressie aan die zonden ten grondslag ligt. Juist daarom komt Jij zegt het zo hard binnen. Er zijn hier geen heiligen en verraders. Slechts twee schrijvers die niet met óf zonder elkaar konden leven. Die niet konden ontsnappen aan de storm onder hun glazen stolp.
Boekgegevens
Connie Palmen, Jij zegt het, Uitgeverij Prometheus, ISBN 978 90 446 2810 4 (€ 19,95)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie oktober 2015
