Het is u waarschijnlijk niet ontgaan: onlangs verscheen Wat ons niet zal doden, het vierde boek in de beroemde Millennium-reeks. Niet van Stieg Larsson – die overleed in 2004 – maar van zijn land-genoot David Lagercrantz, tot een paar maanden geleden voornamelijk bekend van zijn voetbalbiografie Ik, Zlatan.
Het aanstellen van een opvolger voor Larsson was een controversiële zet van de uitgever, want mág dat eigenlijk wel; er zomaar met de personages van een dode schrijver vandoor gaan? En hoe durfde die Lagercrantz eigenlijk? De Boekenkrant vroeg het hem tijdens een interview ter gelegenheid van het verschijnen van dit vierde Millennium-deel.
Voor veel mensen was het dé leeservaring van het vorige decennium: het ontdekken van een geniale Zweedse thrillerschrijver en het head over heels verliefd worden op diens hoofdpersonen, de ‘gothic’ hacker lisbeth Salander en de linkse journalist Mikael Blomkvist. Maar ook al schrééuwde zijn Millennium-trilogie om een vervolg, Stieg Larsson, de geniale Zweedse thrillerschrijver, was dood. Aan een hartaanval overleden, nog voor zijn eerste boek was verschenen.
Toen de media berichtten over een nooit gepubliceerd vierde deel konden Millennium-junkies over de hele wereld een tijd lang aan niets anders meer denken. Maar de weduwe van de schrijver, die het manuscript in haar bezit zou hebben, was nooit officieel met hem getrouwd. De opbrengst van het nieuwe boek zou daarom niet naar haar, maar naar de labbekakkerige broer en vader van Larsson gaan, die – ondanks het feit dat ze bijna nooit contact hadden met hun schrijvende familielid – tot nog toe alle Millennium-miljoenen hadden geïncasseerd. Het was vanwege deze bizarre familievete dat Larssons vierde nooit werd uitgegeven. Toen werd aangekondigd dat er wél een vierde deel van een andere schrijver zou verschijnen, was op z’n zachtst gezegd niet iedereen even enthousiast.
‘Het vergde veel moed om in Stieg Larssons voetsporen te treden,’ geeft Lagercrantz dan ook meteen toe. ‘Ik was ook heel bang, maar zag die angst als iets goeds. Het was iets dat me voortdreef. Als ik hiertegen ‘nee’ had gezegd, had ik m’n hele leven spijt gehad. Zodra ik gevraagd werd om dit boek te schrijven, werd ik een soort van verliefd op het idee. Gedeeltelijk vanwege de omvang van het project, maar voornamelijk vanwege mijn passie voor het universum van de boeken; ik ben geobsedeerd door Lisbeth Salander. Ik heb altijd over karakters zoals zij geschreven; geniale buitenstaanders. Zo verschijnt in Nederland binnenkort mijn boek over de wiskundige Alan Turing, en heb ik geschreven over Ibrahimovic. Daarnaast kon ik me met Mikael Blomkvist goed identificeren, we zijn allebei journalist. Ik bén hem niet, maar ik zou hem wíllen zijn. Hij is mijn soort mens.’
Was Lagercrantz bang voor de reacties op Wat ons niet zal doden? ‘Het was een risico, maar ik geloof in risico’s nemen, daarom ben ik ook zo geïnteresseerd in sterke personen als Lis-beth Salander. Zelf ben ik geen sterk iemand, maar nu moest ik toch sterk zijn, want ik zou het heel erg hebben gevonden als iemand anders hier nu interviews had zitten geven over het vierde Millennium-boek! Voordat het verscheen werd ik behandeld als een politicus verwikkeld in een schandaal. Naast Syrië, IS en Poetin stond ík op de voorpagina’s van de kranten. Er werden echt vreselijke dingen over me gezegd, ik word er nog kwaad van. De eerste recensie die ik las sprak van het slechtste boek ooit. Ik was verpletterd. Maar meteen daarna hoorde ik dat The New York Times, The Guardian en veel andere kranten juist enorm positief waren. En het mooiste waren nog de positieve reacties van fans. Eerst wilde de pers me in de rug steken, maar nu is het boek een bestseller!’
‘Waarom juist ik werd gevraagd om Larsson op te volgen? Ik denk omdat ze hadden gezien dat ik allerlei soorten boeken schreef, in verschil-lende stijlen. Mijn zus is actrice en zij noemt mij de acteur-schrijver, snap je? Daarnaast speelde mee dat ik dus vaker over geniale buitenstaanders als Lisbeth heb geschreven.’ Het was overigens pas tegen het eind van de Millennium-hype dat Lagercrantz de boeken las. ‘Ik ben een beetje een snob. Als iedereen al iets leest, hoef ik niet zo nodig meer. Maar toen ik ze las was ik meteen gegrepen, en vooral Lisbeth bleef in mijn hoofd zitten.’
In Wat ons niet zal doden is een belangrijke rol weggelegd voor de mysterieuze Camilla Salander, Lisbeths tweelingzus. ‘Toen ik zijn boeken heel goed las zag ik dat Larsson die richting op ging,’ vertelt Lagercrantz. ‘Lisbeths achtergrond is ook zo sterk, net als elke superheld heeft zij haar eigen mythologie. Ik moest graven in haar achtergrond, er meer over uitleggen. Lisbeths verleden is tenslotte wat haar voortdrijft, ze is een wraakheldin. Daarnaast is iedereen in haar familie interessant en extreem. Ik moest overduidelijk ook iets extreems bedenken voor Camilla. Geen cliché, maar iets op het randje ervan.’
Het onuitgegeven manuscript van Larsson heeft Lagercrantz nooit ingezien. Hij denkt er ook maar liever niet te veel aan. ‘Dat maakt het allemaal moeilijker.’ Is hij bang dat het manuscript ooit opduikt? ‘Nee, niet bang. Dat zou juist geweldig zijn, want Stieg Larsson is literaire geschiedenis. Maar ik ben hem niet, ik ben gewoon een nederige man die het privilege had zijn iconische personages te erven. En dit is míjn interpretatie. Net zoals de regisseur Christopher Nolan, die de Batman-films erfde. Ik heb het Millennium-universum gebruikt zodat je je thuisvoelt, maar het is míjn boek.’
Beeld: Magnus Liam Karlsson
Boekgegevens
David Lagercrantz, Wat ons niet zal doden, vertaling: Geri de Boer, Uitgeverij Signatuur, ISBN 978 90 567 2533 4 (€ 22,50)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie oktober 2015
