De redactie van Onze Taal zet iedere maand een bijzonder taalboek in de schijnwerpers. Deze keer: Schriftspiegel van J.P. Sigmond en P.J. Horstmanis.
Raymond Noë
Ons handschrift verloedert, hoor je vaak. Veel mensen van pak ’m beet boven de veertig of vijftig schrijven nog moeiteloos ‘aan elkaar’ (cursief of lopend schrift), maar tegenwoordig leren kinderen op de basisschool vaak alleen nog maar blokletters, in feite immitaties van de letters op het beeldscherm. Er wordt ook effectief minder aandacht besteed aan leren schrijven dan vroeger – en waarom zou je ook, als toch iedereen via toetsenbordjes schrijft. Of dat erg is, moet nog blijken, maar er wordt gezegd dat leren schrijven ook een rol speelt bij goed leren lezen.
Hoet het ook zij, er waren tijden dat alles (ook boeken) met de hand geschreven moest worden, en ook na de uitvinding van de boekdrukkunst (rond 1450) werd er nog zeer veel met pen en inkt geschreven: brieven natuurlijk, maar ook veel officiële documenten. Die handgeschreven teksten zien er voor kinderen waarschijnlijk uit als een soort geheimschrift uit een Harry Potter-boek, maar ook voor ouderen die wel lopend schrift kennen, is het nog een hele klus zo’n akte of oorkonde te ontcijferen (of eigenlijk ontletteren).
Nu doet de noodzaak om zo’n eeuwenoude tekst te moeten lezen zich natuurlijk niet zo vaak voor, maar mensen die onderzoek doen naar hun voorgeslacht of historische gebeurtenissen, ontkomen niet aan het raadplegen van oude aktes, brieven, oorkondes, journalen en wat dies meer zij. Speciaal voor deze groep is er de onlangs verschenen herziene heruitgave van het al jaren uitverkochte Schriftspiegel. Dit oefenboek bevat 135 voorbeelden van oude bronnen op ware grootte (het is een fors boekwerk), met steeds op de naastliggende bladzijde een transcriptie in drukletters. De teksten zijn afkomstig uit de dertiende tot en met de achttiende eeuw. In de inleiding wordt kort ingegaan op taal en spelling (die toen nog niet geüniformeerd was), en op het gebruik van afkortingen (in de handschriftkunde abbreviaturen geheten), die veelvuldig in handgeschreven werden gebruikt. Een mooi en nuttig boek, en wie zich niet hoeft te bekwamen in het lezen van oud schrift, kan zich vergapen aan de prachtig geschreven teksten, die soms kunstwerkjes op zich zijn.
J.P. Sigmond en P.J. Horstmanis, Schriftspiegel. Oud-Nederlandse handschriften van de 13de tot in de 18de eeuw, Uitgeverij Verloren, 296 pagina’s (€ 35,00)
Deze column verscheen eerder in de Boekenkrant, editie september 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
