Maarten Dammers is bijna zijn hele leven verslaafd geweest, maar heeft zichzelf sinds elf jaar weer een goed, nieuw leven gegund. Over wat verslaving is, wat dat voor gevolgen heeft voor hem en zijn naasten, maar ook over hoe hij eruit kwam en welke zin hij aan zijn leven heeft gegeven, schreef hij een boek: Ik ben Maarten en ik ben verslaafd. Een boek dat niet alleen hem, maar enorm veel anderen kan helpen – en ook mensen die helemaal niet verslaafd zijn.
Door Antal Giesbers
Maarten, je bent niet van origine een schrijver. Welke rol had en heeft schrijven in jouw leven?
‘Echt schrijven had ik nog nooit gedaan. Uitgeverij Rubinstein benaderde mij na het zien van de Videoland-documentaire Papa is verslaafd. Die gaat vooral over mijn gezin, dat het meest met de gevolgen van mijn verslaving te maken heeft gehad. Rubinstein wilde graag dat ik mijn éigen verhaal zou opschrijven, vertellen wie die Maarten nu eigenlijk is. Ik dacht dat ik wel een ghost writer toegewezen zou krijgen. Rubinstein heeft mij aangemoedigd dit boek toch zelf te schrijven. Wel met goede ondersteuning van een schrijfcoach, maar die zei al snel: “Maarten, ik hoef jou gelukkig niet helemaal te leren te schrijven.”
‘Ik opperde zelf het idee – ook om het voor mij als niet-schrijver overzichtelijk te houden – om korte, anekdotische teksten te schrijven, kriskras door mijn leven heen, waarbij elke beschreven ervaring in zo’n anekdote symbool staat voor de fase waren ik toen leefde. Ik moest rigoureuze keuzes maken, want als ik álles in mijn leven zou gaan beschrijven, dan waren 600 pagina’s nog niet genoeg geweest!’
Wat mij opviel was dat je zoveel details in je teksten weet te stoppen: je beschrijft geuren en kleuren, maar ook hoe je je op die momenten voelde. Ik zou verwacht hebben dat je na zoveel jaren verslaving juist heel veel kwijt zou zijn.
‘Daar kom je bij een punt waardoor zelfs mijn laatste behandelend arts in Zuid-Afrika zei: “Je bent toch een beetje een medisch wonder.” Je zou zeggen dat door 45 jaar extreem veel drank en drugs te gebruiken, mijn lichaam het wel aan het opgeven zou zijn: Korsakov was niet raar geweest, dat de lever, nieren en slokdarm aangeslagen zouden zijn, zou logisch zijn geweest. En ook dat je heel veel zou zijn vergeten. Maar lichamelijk ben ik er eigenlijk goed doorgekomen. En qua geheugen weet ik wel: ik ben altijd een hypersensitief jongetje geweest met een vorm van ADHD, en ik heb zelfs tijdens mijn hele actieve verslaafde leven alles zo intens waargenomen dat ik het heb onthouden. Ik kan tot op de dag van vandaag nog helemaal terughalen hoe ik mij destijds voelde.’
Maar hoe weet je of je herinneringen nog wel zuiver zijn? Juist vanwege de invloed van de verslaving?
‘Inderdaad: verslaving gaat altijd hand in hand met een sterke vorm van ontkenning: je ontkent dat het uit de hand loopt, en er zijn zelfs fases waarin je denkt dat je nog succesvol aan het rock ’n rollen bent, en je het egocentrisme van je verslaving en de neveneffecten negeert.
‘Ik heb een fase gehad rond 1997-98 dat ik het volhoud om enkele jaren clean te blijven – puur op ego, applaus en wilskracht. Maar als dan de eerste uitglijders plaatsvinden, dan zie ik dat als kortstondige terugvallen. Dus dan zijn het schuld- en schaamtegevoel zo prominent aanwezig dat je alleen maar gaat ontkennen. Terwijl je hele omgeving strak staat van de angst dat het weer mis zal gaan.’
Ik werd erg onrustig van het boek. Want als lezer identificeer je je automatisch met de hoofdpersoon, en dat ben jij. Ik merkte dat ik vooral wilde wegvluchten van je verhaal.
‘Maar je hebt wel doorgezet. Ik vind het wel mooi dat je me vertelt hoe je dat hebt ervaren. Want het is diezelfde onrust waarmee ik dat geschreven heb. Tijdens het schrijven besefte ik wel dat mijn aanpak metaforisch is voor hoe onrustig een actief verslaafd leven – eigenlijk overleven – is. Jij voelt dat, en je denkt ook: “Jeetje, hier wil ik niet zijn.” Ik merkte tijdens het schrijven ook: soms was ik verdrietig, dan ik haatte die man, en soms dacht ik: “Ik wil die man effe knuffelen.”
‘Ik wist dat het een pittige en hele pijnlijke, onrustige route zou worden. Ik heb wekenlang gekampt met stemmingswisselingen, een rollercoaster aan emoties. Maar ik heb geen moment gedacht: ik wou dat ik er niet aan begonnen was. Want ik schreef dit niet van: “Kijk Maarten Dammers eens belangrijk wezen”, maar omdat mijn verhaal symbool staat voor pak ‘m beet 1 miljoen mensen in Nederland, met nog zeker zo’n 3 miljoen dierbaren eromheen.
‘Het was ook iets wat ik geleerd had in de 12-stappenfasen van clean worden: don’t leave before the miracle happens. Dus volhouden, je niks aantrekken van de mening van anderen, en vooral: eerlijk zijn. Dat laatste vormt ook een onderdeel van dat 12-stappenplan. Daar heb ik wel geleerd alles eerlijk op te schrijven. En eerlijkheid is niet: stoppen met liegen en bedriegen, maar claim your own truth: je moet gaan staan voor wat je werkelijk denkt en hoe je het werkelijk hebt ervaren. Ik zei op voorhand: dit zal schokkend zijn. Maar ik ga die toon niet milder maken, want verslaving is juist een ziekte die gedijt bij verbloemen. Ik heb alleen gezegd: als ik dorst krijg omdat het zo heftig is, dan stop ik ermee.’
Jouw werk bestaat nu uit het coachen van mensen met een verslaving.
‘45 Jaar lang ben ik verslaafd geweest. En verslaving is daarmee een familieziekte. Ik heb er mensen mee gekwetst, relaties vernield, werkgevers, familie en vrienden heb ik van mij verwijderd en benadeeld. Nu is het mijn missie om een platform te geven aan de dierbaren van verslaafden, want dat is altijd onderbelicht geweest. Die mensen verdienen een podium om geholpen te worden.’
Is dat niet een parallel aan dat jongetje dat je ook ooit was? Je beschrijft ergens hoe je een lammetje uit een gierput redt, bijna kansloos bent maar niet opgeeft. Dat vind ik een van de sterke momenten uit het boek, want dat toont ons wie Maarten werkelijk is. En in feite ben je nu ook bezig om lammeren uit de gierput te trekken.
‘Ik vind het mooi dat je het zegt, ik krijg er eerlijk gezegd een beetje kippenvel van. Ik heb dat schaap gered, maar ook een dood Italiaans meisje uit zee gevist. Zij staan beide symbool voor wat mij in mijn actief verslaafde leven heel veel gebeurd is: de hoeveelheid schapen die ik recht overeind heb gezet, de vogels die ik naar de vogelopvang heb gebracht, maar ook mensen die ik heb gered tijdens een kanotocht over de Ardèche, een jongen in India die in ondiep water dook en z’n nek brak, en in Nepal iemand die hoog in de bergen ongelooflijk ziek werd. Dus ja: mensen en dieren redden is wel een rode draad in mijn leven.’
Zelfs in je beschrijving van het overlijden van je moeder zit een reddingsverhaal…
‘Toen ik vertrok uit Zuid-Afrika, zei mijn counselor tegen mij: “Maarten, als jij lang genoeg clean en sober bent, word je op een ochtend wakker en ga jij voelen: ik ga iets betekenen voor anderen. Maar dan moet je eerst bij dat jongetje in je komen. Accepteer dat je die verslaving hebt, maar ook dat je dat hypersensitieve, wat onhandig jongetje bent met een leegheid die alsmaar gevuld moet worden. Als je dat jongetje hebt geaccepteerd, zul je zien dat er heel veel gaat gebeuren.”
‘Ik begreep toen niet wat ze daarmee bedoelde. En dat is wat jij nu aanhaalt. Dat hele grote verdwalen van mijn leven kan ik als verloren tijd zien – en soms rouw ik daar om – maar het heeft mij wel gebracht naar wie ik nu ben. Dus soms vind ik het karmisch kloppen dat mijn grote verdwalen nodig was om mij elf jaar geleden thuis te laten komen om eindelijk mijzelf te kunnen zijn.’
Het boek is nu uit. Ik heb erg de neiging om naar een vervolg uit te kijken over je leven ná je verslaving: ‘Ik ben Maarten…’
‘Haha, datzelfde zei een neef van me die schrijft, en hij kwam met exact dezelfde titel. Ik weet het niet. Het boek helpt anderen, hoop ik. Het zegt dat als je bereid bent om hulp te vragen en je bent bereid om te gaan veranderen, dan is er altijd hoop. Het boek heeft ook mijzelf geholpen: voor mij is het onderdeel geworden van een helende reis. Nu moet het boek eerst uit mijn systeem. Jij bent de laatste die ik spreek en dan houd ik vier weken mijn mond dicht. Mijn gezinsleven heeft zich inmiddels dusdanig ontwikkeld dat mijn vrouw, vier dochters en twee kleinkinderen in toenemende mate roepen: “Moet je nou alweer weg?” Dus ik heb gezegd: ik ga het boek schrijven en daarna ga ik langzamerhand afbouwen om meer thuis te zijn.’
Maarten Dammers, Ik ben Maarten en ik ben verslaafd, Uitgeverij Rubinstein, 220 pagina’s (€ 22,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie augustus 2023.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
