Een gelaten leven van de Engelse schrijfster Vita Sackville-West verscheen voor het eerst in 1931, maar leest nog even sprankelend en modern als destijds. Met een nawoord van Joanna Lumley.
Henry Lyulph Holland, de eerste graaf van Slane, bestond al zo lang dat het publiek was gaan denken dat hij onsterfelijk was. Over het algemeen vindt het publiek het een geruststellende gedachte dat iemand heel oud wordt en het ziet, nadat de nodige tijd is verstreken, een uitzonderlijke hoge leeftijd als teken van iemands voortreffelijkheid. Zo’n hoogbejaarde heeft in ieder geval over een van de aangeboren menselijke gebreken getriomfeerd: de kortheid van het leven. Door twintig jaar af te kapen van de onherroepelijke vernietiging geef je je uitnemendheid op een van tevoren vastgesteld programma aan. Zo beperkt is de schaal van onze waarden. Vandaar dat de forenzen die op een warme meimorgen hun krant in de trein openvouwden, met een schok van oprechte verbazing lazen dat Lord Slane de vorige avond na de maaltijd op vierennegentigjarige leeftijd plotseling was overleden.
***
Ook zijn eigenaardige trekjes waren het publiek en de karikaturisten dierbaar: zijn stropdas van zwart satijn, zijn monocle die aan een enorm breed lint bungelde, de koralen knopen aan zijn vest, het privé-koetsje dat hij nog tijden nadat de auto in zwang was gekomen aanhield – dit alles had hem, terecht of onterecht, tot een legendarische figuur gemaakt; en toen hij er op vijfentachtigjarige leeftijd eindelijk in slaagde de Derby te winnen, werd hij meer dan ooit iemand tevoren bejubeld. Alleen zijn vrouw wist hoezeer die eigenaardige trekjes samenhingen met een vooropgezet plan. Hoewel ze van nature volstrekt niet cynisch was, had ze na een zeventigjarig huwelijk met Henry Holland een cynisch masker leren dragen. ‘Die beste, oude kerel,’ zeiden de forenzen in de trein, ‘ach, ach, dat die nu dood is.’
***
Hij was inderdaad dood, allerdefinitiefst en -onherroepelijkst dood. Die gedachte drong zich op aan zijn weduwe toen ze op hem neerkeek zoals hij daar op zijn bed in Elm Park Gardens lag. De jaloezieën waren niet neergelaten, want hij had altijd met nadruk verklaard dat als hij zou sterven het huis niet mocht worden verduisterd, en zelfs na zijn dood zou niemand het in zijn hoofd halen zijn bevelen naast zich neer te leggen. In het volle zonlicht lag hij daar, en bespaarde de steenhouwer de moeite zijn dodenmasker te houwen. Zijn lievelingsachterkleinkind, dat alles mocht, had hem vaak geplaagd met de opmerking dat hij een mooi lijk zou zijn; en nu dat grapje werkelijkheid was geworden, was die werkelijkheid des te indrukwekkender omdat hij eerst als grap was voorgesteld. Hij had het soort gezicht dat je, ook als iemand nog leefde, al met de verheven waardigheid van de dood verbond. De benige bouw van neus, kin en slapen tekende zich nog des te duidelijker af nu het vlees enigszins was ingevallen; de lippen hadden een vastberadener lijn aangenomen, en een heel leven aan wijsheid lag erachter verzegeld. Bovendien, en dat was nog het indrukwekkendst, maakte Lord Slane na zijn dood een nog even gesoigneerde indruk als tijdens zijn leven. ‘Kijk,’ zei je onwillekeurig, al lag hij onder een laken, ‘hier ligt een man van de wereld.’
***
Maar de dood mocht nog zoveel waardigheid met zich meebrengen, zij onthulde ook het een en ander. Het gezicht dat tijdens zijn leven zo edel was geweest, had in de dood iets aan adel ingeboet; de lippen die te geestig waren geweest om onaangenaam cynisch aan te doen, verrieden nu hun dunne lijn; de zorgvuldig verhulde eerzucht kwam nu duidelijk naar voren in de trotse gebogen lijn van zijn neusvleugels. De hardheid die door een innemende manier van optreden steeds was verbloemd, bleef nu alleen over, niet langer verhuld door een glimlach. Hij was een knap, maar niet erg aangenaam man. Zijn weduwe zat helemaal alleen in de kamer en sloeg hem peinzend gade, vervuld van gedachten die haar kinderen in opperste verbazing hadden gebracht als ze haar gedachten hadden kunnen lezen.
Vita Sackville-West, Een gelaten leven, vertaling: M. Lindenburg, Uitgeverij Orlando, 224 pagina’s (€ 23,99)
Dit fragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
