Dromen over een betere plek, ver weg over zee of ergens tussen de sterren, is een bezigheid zo oud als de mensheid. Misschien zelfs wel ouder. In Anthony Doerrs langverwachte roman Wolkenstad dromen vijf buitenbeentjes over betere tijden in verre oorden, allen verbonden door een oeroude Griekse tekst.
Door Inge Kommeren
Konstance woont op een ruimteschip op weg naar een nieuwe planeet, omdat de Aarde verwoest is. Ze zit alleen in een kluis, met het gezelschap van Sybil, de supercomputer, en haar eigen herinneringen aan een oude Griekse tekst. Ze begint ijverig met het opschrijven van wat ze nog weet. In 2020, Lakeport, leidt Zeno de generale repetitie van een toneelstuk, geïnspireerd door dezelfde Griekse tekst. Ondertussen bereidt Seymour zich voor om een bom te planten in de bibliotheek waar de repetitie plaatsvindt. Eeuwen eerder werkt Anna in een borduurwerkplaats in Constantinopel, en wordt Omeir aangeworven voor het leger dat de stad wil binnenvallen. Als lezer weef je in en uit de levens van deze personages. Terwijl ze zich door het chaotische, pijnlijke, menselijke bestaan worstelen in een wereld die alsmaar doorgaat, bieden verhalen, bibliotheken en bibliothecaressen troost en hoop. Doerr blinkt uit in het omschrijven van de verschillende plaatsen en tijden waar de verhalen zich afspelen: ‘Zijn favoriete dagen vallen in de zomer, als de bomen dansen in de wind en het mos smaragdgroen glanst op de rotsblokken en zwaluwen elkaar achternajagen door de kloof.’
Het Griekse verhaal dat al deze personages verbindt is dat van de Wolkenstad, een komedie geschreven door Antonius Diogenes over een man die in een vogel wil veranderen om naar de Wolkenstad vliegen, waar vogels wonen en ‘waar bouillon uit tapkranen gutste en schildpadden rondliepen met stapels honingkoeken op hun rug en wijn door de goten aan weerszijden van de straten kabbelde.’ Op zijn weg naar de stad komt hij in allerlei vervelende situaties terecht en verandert hij onder andere in een ezel. Ieder hoofdstuk van Wolkenstad wordt ingeleid door een stukje uit het handschrift, met begeleidende tekst van de vertaler, Zeno. De verhalen van de verschillende personages verstrengelen zich om deze tekst heen, ieder personage levert op zijn eigen manier een bijdrage aan de overleving van het verhaal. Ondanks deze veelheid aan elementen slaagt Doerr erin om er voor te zorgen dat het geheel goed te volgen is.
Het verhaal wordt vooral gedragen door de personages, die allen uniek en goed uitgewerkt zijn. Konstance is tegelijk angstig en hoopvol, vol fantasie en de herinneringen aan haar vader die op één van de boerderijen op het schip de Argos werkt, en die haar steeds wonderlijke verhalen vertelde. Zeno verliest zijn vader in de Tweede Wereldoorlog in zijn jeugd, en zoekt de warmte en veiligheid op van een lokale bibliotheek, terwijl homoseksuele gedachten hem angst inboezemen. Voor Seymour is alles te luid en te dichtbij, totdat hij een paar gehoorbeschermers vindt met de hulp van zijn uil Trouwvriend. Hij kan niet goed met verandering omgaan, en wil zich verzetten als een makelaarsbedrijf het bos rondom zijn huis omkapt. Anna is warrig en raakt snel afgeleid. Terwijl haar zus Maria braaf de mooiste werken borduurt, kan zij zich nauwelijks concentreren. Omeir is geboren met een hazenlip en wordt aangezien als vervloekt door zijn dorp. Hij vormt een speciale band met twee ossen die worden geboren op de kleine boerderij waar hij opgroeit. Ze krijgen stuk voor stuk veel te verduren, maar allemaal vinden ze troost en verbintenis in boeken en het vertellen van verhalen. Bijzonder indrukwekkend is bijvoorbeeld het verhaal van de medekrijgsgevangene Rex Browning die Zeno tegenkomt in Noord-Korea, die delen van de Odyssee in de deksel van een kist krast waar hij twee weken lang in opgesloten heeft gezeten. Ver weg van thuis en alles wat veilig is praten ze over de teksten die ze lang geleden vol bewondering lazen.
Wat mooi is aan
Wolkenstad, is dat het niet alleen een lofzang is voor het menselijk vermogen om verhalen te vertellen en te dromen, maar dat Doerr ook de tijd neemt om zijn vertelkunsten ten toon te stellen. Het plot en de personages zijn mooi, maar naar mijn mening ondergeschikt aan de vertelstijl die Doerr gebruikt. Als je als lezer op zoek bent naar een boek waarin het plot vooruit dendert, is dit niet het boek voor jou. Maar als je, net als ik, geniet van proza dat leest als poëzie, en geniet van verhalen die mooi zijn omdat ze menselijk zijn, zul je intens genieten van Wolkenstad.
Anthony Doerr, Wolkenstad, vertaling: Marga Blankestijn, The House of Books, 640 pagina’s (€ 24,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie november 2021.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
