Het eerste verhaal over Tom Poes en Olivier B. Bommel verscheen precies tachtig jaar geleden. Meerdere generaties groeiden op met hun avonturen, geschreven en getekend door Marten Toonder. Hoewel de strips nog steeds in trek zijn, zijn Tom Poes en heer Bommel bij jongere generaties minder bekend. Directeur Willem Feltkamp van de Toonder Compagnie heeft als taak hierin verandering te brengen. Het vieren van jubileumjaren biedt gelegenheid Toonders helden in de schijnwerpers te zetten.
Door Mirjam Mulder
Feltkamp raakte bij het bedrijf betrokken via zijn toenmalige echtgenote Milou, kleindochter van Toonder. Zij vroeg hem in 2009 om te komen werken voor Toonder Compagnie. Zelf was zij bestuurslid van de stichting die Toonder in 2000 had opgericht om zijn rechten in onder te brengen. Feltkamp heeft de kunstenaar zelf ook nog goed gekend. ‘Ik ben bij hem in Ierland geweest, in Greystones,’ vertelt hij. ‘Hij had daar een mooi landhuis. Daaromheen lag een prachtige tuin, die met heggen helemaal van de rest van het dorp was afgezonderd. Hij zat dus helemaal in zijn eigen koninkrijkje daar, zijn werkkamer keek uit op de tuin. Hij was een hele indrukwekkende man om te ontmoeten; dan zit je met hem bij het haardvuur, net als heer Bommel op Bommelstein met Tom Poes.’
Waarom denk jij dat de verhalen van Toonder zo tijdloos zijn gebleken?
‘Je hebt eigenlijk twee soorten Tom Poes verhalen: voor kinderen heb je naast ballonstrips de eerste veertig krantenstrips, dat zijn avonturenverhalen waarin Tom Poes en heer Bommel draken, reuzen, rovers en dwergen tegenkomen. En voor volwassenen zijn er de latere krantenstrips, die hebben vaak maatschappelijk relevante onderwerpen. Samen met de Bezige Bij brengen we deze verhalen uit in speciale uitgaven die via een voorwoord van een BN’er het thema aan de actualiteit verbinden. Voorbeelden van deze thema’s zijn vluchtelingen, populisme, industrie en grootkapitaal versus de natuur. Daarom vind ik dat Bommelverhalen vandaag nog zeer relevant zijn.’
Wat gaat er allemaal gebeuren rondom het jubileum?
‘Wat ik probeer met Toonder Compagnie is Tom Poes en heer Bommel in de aandacht te houden. Zo’n jubileumjaar is dan een leuke aanleiding om zoveel mogelijk dingen te organiseren. Door corona is dat nu natuurlijk allemaal erg minimaal, maar ik heb wel weer een expositie gemaakt, die is op elf panelen gedrukt. Ik wil kijken of die tentoongesteld kan worden bij bibliotheken, en eigenlijk iedere gelegenheid die de expositie zou willen lenen. Het is een kennismakings-tentoonstelling, waarin Tom Poes uitlegt wie hij is: op de onderste helft van de panelen loopt er een heel simpel verhaaltje voor kinderen, en op de bovenste helft lezen volwassenen over Toonders taalgebruik, actuele thema’s en de geschiedenis van heer Bommel en Tom Poes.’
Samen met Uitgeverij Rubinstein geven jullie ook Gouden Boekjes met Bommelverhalen uit. Zijn dat helemaal nieuwe verhalen?
‘Niet per se. Bij het eerste Gouden Boekje is ervoor gekozen om een verhaal te laten schrijven door kinderboekenauteur Sjoerd Kuyper. De opdracht was toen heel simpel; kinderen kennen Tom Poes en heer Bommel niet, dus maak een simpel verhaaltje waarin allerlei karakters uit die wereld worden voorgesteld aan de lezer. Het nieuwste boekje, Tom Poes en de blaasgeest, is een bewerking van een bestaand verhaal, een ballonstrip, en daar zitten typische Toonder-elementen in, zoals magie en het sterk overdrijven van karaktertrekken.’
Een virtuele medewerker (c) Toonder Compagnie 
Schone energie met nadelen (c) Toonder Compagnie
Toonder heeft dus niet laten vastleggen dat niemand na zijn dood voor hem mag gaan tekenen?
‘Nee. Hij had de wens om zijn werk levend te houden, en hij zag wel in dat je dan niet eindeloos alleen oude verhalen kunt recyclen, maar dat er ook af en toe iets nieuws moet komen. Maar tegelijkertijd was hij heel benauwd dat het dan niet goed genoeg zou zijn, met name als het gaat om heer Bommel. Veel striptekenaars hebben namelijk op een gegeven moment een vast figuurtje met een aantal vaste gezichtsuitdrukkingen: als hij blij is teken je hem zo, als hij boos is teken je hem zo. Maar heer Bommel heeft wel hónderden verschillende gezichtsuitdrukkingen. Dus Toonder was bang dat tekenaars niet helemaal in de huid van heer Bommel zouden kunnen kruipen. En inderdaad zie je bij de nieuwe strips, dat de tekenaars zich dat karakter van heer Bommel langzaam eigen moeten maken. Maar ondertussen wordt hij dus wel opnieuw getekend, omdat we willen dat hij blijft leven.’
Nog iets om naar uit te kijken is het pretpark Bommelwereld dat wordt ontwikkeld. Wat is precies de gedachte daarachter, aangezien lang niet alle kinderen de Bommelverhalen kennen?
‘Juist daarom is dat park, eigenlijk een indoor attractie, voor ons interessant, want daardoor kunnen kinderen kennismaken met de wereld van heer Bommel en Tom Poes. Vergelijkbare attracties hebben laten zien dat de figuren niet bekend hoeven te zijn om zo’n concept tot een succes te maken. Als het een beetje mee zit, kan de ondernemer eind dit jaar gaan beginnen met de bouw. Het is ook de bedoeling dat de Bommelzolder naar het pretpark verhuist, dat is een klein museum over Toonders werk dat door een particulier is opgezet, waar je van alles kunt lezen en leren over Tom Poes en heer Bommel. Scholen kunnen dan uitstapjes gaan maken naar het park en daar leren over maatschappelijke thema’s aan de hand van de Bommelverhalen. Zo leeft Toonders werk voort.’
Kijk op www.toondercompagnie.nl voor festiviteiten en speciale uitgaven rond het jubileum.
Boekgegevens
Gouden Boekjes. Tom Poes en de blaasgeest, Uitgeverij Rubinstein, 36 pagina’s (€ 7,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie mei 2021.
Benieuwd geworden? Bestel Tom Poes en de blaasgeest bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
