Als er een boek was om naar uit te kijken, dan wel de nieuwste van Marieke Lucas Rijneveld. Met haar vorige boek De avond is ongemak sleepte zij als eerste Nederlander de International Booker Prize in de wacht voor het beste in het Engels vertaalde boek. Net als in die roman draait het in Mijn lieve gunsteling om een obsessieve hoofdpersoon.
Door Hugo Jager
De obsessie voor een kind wel te verstaan. Rijneveld schreef deze roman vanuit het perspectief van een kindermisbruiker. Een beladen onderwerp. Enerzijds omdat bij het inleven in een dader een afschrikwekkende vorm van lust naar voren komt. Anderzijds omdat de schrijver zelf slachtoffer is. Het kwam terloops ter sprake in een interview van enkele jaren terug met de Volkskrant. Over de periode die ze op de middelbare school doorbracht, zegt ze: ‘Op dezelfde school vond later ook misbruik plaats, door een docent, die van mijn kwetsbaarheid gebruik heeft gemaakt. Verder kan en wil ik daar niks over zeggen. Ik ben toen grotendeels gestopt met praten, het lukte niet meer, ik was emotioneel op.’ Het is een mooi interview, prachtig om te lezen hoe ze in de poëzie van Anna Enquist een voorbeeld zag. Hoe ze net als Jan Wolkers in haar boeken alleen wil gebruiken wat nodig is. ‘Ik kon mezelf naar een beter leven schrijven, verdwijnen in mijn verhalen.’
De schrijver rijgt in Mijn lieve gunsteling de zinnen zonder pauzes aaneen. Beeldspraken stapelen zich op. Wat dat betreft is de toon vanaf zin één gezet: ‘Lieve gunsteling, ik zeg het je maar meteen: ik had je in dat steilorige hoogseizoen als een zweer met een hoefmes uit de klauwlederhuid moeten verwijderen, ik had ruimte moeten maken bij de tussenklauwspleet zodat mest en vuil ertussenuit zouden vallen en niemand je kon infecteren…’ Hier is de dierenarts aan het woord, die de 14-jarige dochter van een veehouder zal misbruiken. Hij ontmoet haar op de boerderij en omschrijft haar als een meisje ‘met blonde haren als korenhalmen en een inktzwarte fantasie.’ Zij is iemand die ‘schemert’ tussen meisje en jongen in. Net zoals de auteur zelf, die zich zowel man als vrouw voelt en daarom Lucas aan haar naam toevoegde.
In een opeenvolging van fantasieën loodst de schrijver mij de gedachtewereld van een kinderverkrachter binnen. Het lijkt alsof een punt het verboden leesteken is. Alinea’s zijn zo langgerekt dat ik snak naar het einde ervan. Het resultaat is dat ik verdwaal en naar adem moet happen. Recensenten van de dagbladen NRC, Volkskrant en Trouw waren unaniem lovend. Maar op mij pakte het boek verkeerd uit, omdat ik me door kluwen van zinnen moest worstelen. De vorm gaat hier te nadrukkelijk voor de inhoud. Het rauwe schrijven waar Rijneveld naar streeft, slaat wat mij betreft door. Bijvoorbeeld als Kurt bij het meisje onder het dekbed kruipt. ‘En toen liet je het lopen, ik voelde het onderlaken dat eerst alleen wat klam was van ons zweet nu zeiknat worden, ik rook de penetrante urinelucht en langzaam voelde ik het door de stof van mijn shirt en spijkerbroek trekken en ik zei: Plas maar mijn liefste, plas alles maar uit je.’ Het is van een onbeholpen obsceniteit. Ook veel verder als weer gebeurt wat je pagina’s lang vreest: ‘toen ik mijn gulp openritste en mijn moordenaarsgewei eruit haalde en deze net als de lepel, als het vrachtschip, tegen je lippen drukte, tot je wel je mond moest openen (…) ik fluisterde hoe je je mond moest bewegen en ik zag dat je hierover nog niets in de Hitkrant had gelezen… ’. Steeds weer sloeg ik het boek na zulke zinnen met een diepe zucht dicht, om het verhaal uren later met de grootst mogelijke tegenzin weer op te pakken. Oordeel vooral zelf, want als het boek iets laat horen, dan is het de unieke stem van Rijneveld.
Boekgegevens
Marieke Lucas Rijneveld, Mijn lieve gunsteling, Uitgeverij Atlas Contact, 363 pagina’s (€ 24,99)
