In deze epische geschiedenis vol moed, bedrog en ambitie brengt Dan Jones de dynastie in beeld die regeerde voordat de Tudors aan de macht kwamen. De Plantagenets brachten de beste en de slechtste koningen van Engeland voort.
Wie waren de Plantagenets? De naam werd door geen van de mensen in dit boek gebruikt om zichzelf te beschrijven, met uitzondering van één: Godfried, graaf van Anjou, een knappe, oorlogszuchtige, roodharige jongeman die in 1113 werd geboren en die een gele brembloesem op zijn hoed droeg en zijn schild met leeuwen versierde. De naam ‘Plantagenet’ werd afgeleid van de Latijnse naam voor de brem (planta genista), terwijl lions passant guardant (‘gaande, aankijkende leeuwen’) het heraldische symbool van het Engelse koningschap zouden worden, waarachter de grote legers marcheerden die overal van de kille Lowlands van Schotland tot op de stoffige vlakten van het Midden-Oosten ten strijde trokken. Het heeft iets ironisch, want Godfried bezocht Engeland nooit, had nauwelijks belangstelling voor de ontwikkelingen in het koninkrijk en stierf in 1151, drie jaar voordat zijn oudste zoon de Engelse kroon erfde. Niettemin is Plantagenet een machtige naam. De van Godfried afstammende koningen regeerden Engeland meer dan twee eeuwen lang, te beginnen met Hendrik II, die de troon in 1154 besteeg, en eindigend met Richard II, die zijn kroon in 1399 kwijtraakte aan zijn neef Hendrik Bolingbroke. Ze waren de langst regerende Engelse koninklijke dynastie, en in hun tijd kwam een aantal basiselementen tot stand van wat we nu kennen als Engeland. De grenzen van het gebied kwamen vast te liggen. De relaties met de buurlanden – met name Schotland, Wales, Frankrijk en Ierland, maar ook de Lage Landen, de pauselijke staat en de Iberische staten die uiteindelijk Spanje zouden gaan vormen – namen vaste vorm aan.
Onder de Plantagenets kwamen grondslagen van juridische principes en bestuursinstellingen tot stand die tot op de dag van vandaag zijn blijven bestaan – sommige opzettelijk, andere door toeval of onder druk. De Engelse geschiedenis en legenden werden omrankt met een rijke mythologie waarin ook de cultussen van de twee nationale heiligen, Edward de Belijder en SintJoris, hun plaats kregen. Het Engels ontwikkelde zich van een ongecultiveerd, tamelijk inferieur dialect tot de taal van het parlementaire debat en poëtische meesterwerken. Er werden grote kastelen, paleizen, kathedralen en monumenten gebouwd, waarvan tegenwoordig nog vele getuigen van de grote kundigheid van degenen die ze ontwierpen, bouwden en tegen aanvallen verdedigden. Helden zagen het licht, stierven en werden tot legenden; hetzelfde gold voor schurken wier namen de bladzijden van de geschiedenisboeken nog altijd vullen (een aantal van die schurken droeg de kroon). In deze eeuwen werden beroemde en zeer dramatische veldslagen uit de Europese geschiedenis uitgevochten, in Bouvines en Bannockburn, Sluis en Winchelsea, Crécy en Poitiers. De militaire tactiek onderging revolutionaire veranderingen tussen een Normandisch tijdperk waarin oorlogvoering de kunst van de belegering was, en het begin van de vijftiende eeuw, waarin de reguliere veldslag algemeen werd en de Engelsen, met hun dappere krijgslieden en dodelijke bereden boogschutters, de gesel van Europa waren. Tegen het einde van het tijdperk van de Plantagenets begonnen de Engelsen bovendien de kunst van de oorlogvoering op open zee te verkennen.
Boekgegevens
Dan Jones, Vorsten van Albion, Uitgeverij Omniboek, 680 pagina’s (€35,00)
Dit fragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie december 2020.
