In 2020 verscheen Slotcouplet van Sander de Hosson, waarin de longarts verhalen deelt van ongeneeslijk zieke patiënten die hij behandelde in hun laatste levensfase. Ik was daar zo van onder de indruk dat ik zijn nieuwe boek Leven toevoegen aan de dagen, dat hij samen met journalist Els Quaegebeur schreef, ook meteen wilde lezen. Ik vind het bijzonder dat iemand zo gepassioneerd en duidelijk over sterven in al zijn facetten kan schrijven.
Door Gerda Visser
Het boek van Sander de Hosson en Els Quaegebeur is ‘Voor iedereen die doodgaat’ en dat lijkt me terecht. Uiteindelijk bewandelen we allemaal de weg naar de dood en door het boek van De Hosson en Quaegebeur weten we wat ons te wachten staat. Althans, als we aan een ongeneeslijke ziekte lijden. In acht hoofdstukken leiden ze ons door alle stadia: vanaf het ongeneeslijk ziek worden tot aan het rouwproces na de dood. Het boek wordt afgewisseld met verhalen van patiënten uit de praktijk van De Hosson en hebben betrekking op het thema van het hoofdstuk: het slechtnieuwsgesprek, het verloop van ongeneeslijke ziektes, zingeving tijdens de palliatieve zorg en de verschillende stadia van sterven.
De Hosson gaat tijdens de palliatieve fase, die ingaat bij de diagnose van een ongeneeslijke ziekte, voor kwaliteit van leven. Dat verklaart ook meteen de titel van het boek: heel bewust gaat het niet om dagen toevoegen aan het leven, maar andersom. ‘Natuurlijk moeten we ongeneeslijk zieke mensen behandelingen bieden die hun extra maanden geven, maar als die tijd grotendeels bestaat uit ellende moeten we ook durven stoppen. En we zullen dat pas op grotere schaal durven als het normaal wordt om te praten over de dood, in de spreekkamer en daarbuiten.’ Uitbehandeld is iemand nooit, want als je niet meer beter kunt worden, is daar altijd nog de zorg tot aan de laatste dag.
Naast de verhalen uit de praktijk wordt een aantal specialisten geïnterviewd: hoogleraar zorgethiek Carlo Leget over zingeving tijdens de palliatieve fase, Manu Keirse over de fase van rouwverwerking die al begint tijdens de ziekte en niet na de dood. De culturele verschillen bij ziekte en dood en hoe daarmee om te gaan worden uitgelegd door Mustafa Bulut, geestelijk verzorger, en tot slot Ineke Visser, voorzitter van het Landelijk Expertisecentrum Sterven.
Uiteindelijk is ieder sterfproces maatwerk. Het hangt af van de patiënt, van zijn naasten, van de artsen en niet te vergeten de ziekte. ‘Als er naast verdriet en gemis ook dankbaarheid kan zijn over hoe het is gegaan, dan heb je rust in het hoofd en vrede in het hart over het sterven zelf.’
Leven toevoegen aan de dagen is een aanrader voor iedereen die in de zorg werkt en voor mensen die ernstig ziek zijn. Maar eigenlijk voor iedereen, zoals de opdracht luidt, want dood gaan we allemaal en dan kun je maar beter voorbereid zijn!
Sander de Hosson en Els Quaegebeur, Leven toevoegen aan de dagen. Van slechtnieuwsgesprek tot laatste adem en rouw – hoe een stervensproces verloopt, Uitgeverij de Arbeiderspers, 22 pagina’s (€ 21,99)
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
