De redactie van Onze Taal zet elke maand een taalboek in de schijnwerpers. Deze keer: Het geheime leven van taalfouten (hoe ze ontstaan en waarom ze standhouden) van Marten van der Meulen.
Door RAYMOND NOË
Taalregels zijn handig, want ze geven houvast bij het schrijven en (in mindere mate) bij het spreken. Sommige mensen denken dat die regels in steen zijn uitgehouwen, maar dat is niet zo. Zo schreven we vroeger mensch in plaats van mens, en het Nederlands kende een naamvallensysteem dat vergelijkbaar was met dat van het Duits. Die regels zijn veranderd of verdwenen, en het is ook heel goed mogelijk dat iedereen over pakweg vijftig jaar hun hebben geheel acceptabel vindt. Maar vooralsnog krijg je de fanatiekere taalliefhebbers boven op de kast door aan de regels te tornen, en te zeggen dat er taalkundig gezien niet zoveel mis is met het meisje die daar loopt. Ze weten wel dat taal verandert, maar liever niet hier en nu.
Taalkundige Marten van der Meulen is gefascineerd door de dynamiek van taalfouten en taalregels, en hoe daarover gedacht wordt. Hij bestudeerde zo’n beetje alle taaladviesboeken die er door de eeuwen heen over het Nederlands verschenen zijn, en promoveerde vorig jaar op de rol van die boeken in de meningsvorming over taalregels en taalfouten. Zijn Engelstalige proef schrift vormde de basis voor het nu verschenen Het geheime leven van taalfouten, waarin hij uitpluist waarom we überhaupt taalregels hebben, en waarom we bepaalde taalverschijnselen afkeuren. Die zoektocht vindt voor een groot deel plaats aan de hand van allerlei taalfouten. Bekende als groter als/dan, hun hebben, een aantal is/zijn en het gebruik van letterlijk (i.p.v. figuurlijk) komen voorbij, maar ook volkomen ‘vergeten’ taalfouten, oftewel dingen die ooit fout gevonden werden maar nu niet meer. Zoals het gebruik van te voorbarig (de betekenis van het woord voorbarig sluit het gebruik van te uit) of een val maken — dat moest ooit een val doen zijn! Het geheime leven van taalfouten beschrijft hoe taalfouten en taalregels zich door de eeuwen heen ontwikkelden, hoe de daaruit voortvloeiende taaladviezen in de loop der eeuwen onderbouwd werden, en hoe inzichten uit de taalkunde daarin werden meegenomen. Hierdoor leren we ontzettend veel over hoe taal werkt, aldus Van der Meulen – waardoor we dan ook weer beter snappen hoe mensen werken.
Marten van der Meulen,
Het geheime leven van taalfouten (hoe ze ontstaan en waarom ze standhouden).
Sterck & De Vreese, 352 blz. (€ 27,50).
