‘Ik betwijfel niet alleen standpunten, ik ontleed ze: ik vraag, waar komen ze vandaan en wat zijn de aannames die er aan ten grondslag liggen? Ook wil ik achter de meningen komen. Veel mensen zijn fel tegen Wilders, maar volgens mij begrijpen ze hem niet.’
Dat moet je even uitleggen.
‘Wilders heeft het over ‘de’ moslims. Mensen worden boos omdat ze vinden dat hij moslims over één kam scheert. Maar wat bedoelt Wilders precies met ‘de’ moslim? Niemand weet het. Al jaren verzandt de hele discussie in een felle woordenstrijd, onder het mom van ‘vrijheid van meningsuiting’. Iedereen weet dat we die vrijheid hebben, en iedereen wil hem gebruiken. Het gaat veel meer om de vragen ‘wat ís die vrijheid van meningsuiting?’ en ‘waarom hebben we het?”
[quote]’Vrijheid heeft pas zin als het een hoger doel dient. Het is mogelijk dat een hoger doel ooit wordt bereikt, maar op dat moment leef je in een totalitaire wereld.'[/quote]
Waarom stellen anderen zich die vragen niet?
‘Het past niet in de manier waarop men de actualiteit vormgeeft. Alles moet in hapklare soundbites zijn vormgegeven. Fundamentele vragen worden overgeslagen. Toen Balkenende zei dat Wilders zijn verantwoordelijkheid moest nemen nadat hij zijn film Fitna had aangekondigd, ging ook hij voorbij aan die fundamentele vragen. Maar het feit dat we veel discussiëren over meningen en in de discussie veel verschillende standpunten kennen, heeft ook een positieve zijde: we vallen nu niet ten prooi aan één dominant denkbeeld of één persoon.’
Dat is toch juist het tegengestelde van vrijheid van meningsuiting?
‘Vrijheid heeft pas zin als het een hoger doel dient. Het is mogelijk dat een hoger doel ooit wordt bereikt, maar op dat moment leef je in een totalitaire wereld. Voorbeeld: een eeuw geleden was het communisme een hoger doel waarnaar werd gestreefd, maar alle communistische landen waren dictaturen. Vrijheid van meningsuiting onderscheidt zich van alle soorten vrijheden juist daarin dat het geen doel heeft, maar als voorwaarde dient om doelen te kunnen stellen. Ze is de bron van onze doelen. Daardoor kunnen de grenzen ervan nooit worden bepaald. Daarin schuilt dan tegelijkertijd het doel: ons behoeden voor het verabsoluteren van het doel van anderen, door de vrijheid te hebben deze doelen te betwijfelen.’
Boekgegevens
Rob Wijnberg, Nietzsche & Kant lezen de krant, Uitgeverij De Bezige Bij, ISBN 978 90 234 4086 4 (€ 18,90)
