Toen Stella Bergsma hoorde van het Boekenweekthema ‘Rebellen en dwarsdenkers’, vond ze dat ze als echte rebelse denker niet mocht ontbreken in de aandacht. Daarom schreef ze het manifest Nouveau Fuck waarin ze vrouwen oproept hun terechte plaats in de wereld in te nemen.
Door Mireille Bregman
Bergsma heeft in de eerste dagen na verschijning van haar nieuwe boekal meerdere interviewafspraken en fotosessies erop zitten als we elkaar spreken. Een vermoeiende week dus, maar ze blijft haar eigen boodschap met verve verkondigen. Met het manifest Nouveau Fuck is ze op dit moment de stem voor vele anderen die meer ruimte in de wereld nodig hebben, maar deze niet kunnen of willen opeisen.
Schijt hebben met stijl
Met haar roman Pussy album, haar columns in onder andere de Volkskrant en optredens als zangeres van de band EinsteinBarbie heeft Bergsma laten zien dat ze van vele markten thuis is. Maar wat weinig mensen zullen weten, is dat er ook een filosoof in haar schuilt. Bergsma vertelt: ‘Toen ik filosofie studeerde, was ik al fan van Wittgenstein met zijn Tractatus Logico-Philosophicus. Ik wilde vanaf toen ook zo’n tractatus schrijven, wat me nu is gelukt. Ik heb het gekscherend de Tractatus Illogico Stellatus genoemd. Ik ben bloedserieus en luchtig tegelijk, je kunt niet alles in het leven serieus nemen.’
Dat traktaat kreeg uiteindelijk de titel Nouveau Fuck, oftewel ‘schijt hebben met stijl’. Een nieuwe levensstijl, waarvoor het idee al lange tijd in haar hoofd heeft liggen rijpen. ‘Een hele tijd geleden noemde ik mezelf “nouveau fuck”-poète, naar de Franse filmstroming “nouvelle vague”,’ vertelt de schrijfster. ‘Het was een vage, absurdistische stroming met een dosis filosofie die me aansprak. Omdat ik toen al gedichten over seks schreef, gaf ik mezelf die benaming. Zo kwamen de ideeën van de Tractatus en filmstroming dus bij elkaar in het boek Nouveau Fuck.’
De directe aanleiding om dit manifest te schrijven, was het thema ‘Rebellen en dwarsdenkers’ van de afgelopen Boekenweek. ‘Toen ik afgelopen winter over dat thema hoorde, dacht ik: “Daar moet ik tussen staan!” Pas daarna heb ik over de exacte invulling rond het thema nagedacht. Toen kwam ik uit bij mijn al lang aanwezige wens om de vrouw als mens een duidelijke stem te geven.’
De vijf W’s
In het boek onderzoekt ze de man-vrouwverhouding in onze huidige samenleving, vanuit een neutraal gezichtspunt. ‘Voor mijn gevoel mag de vrouw in het algemeen minder haar negatieve kanten laten zien,’ zegt de schrijfster. ‘Ze zitten meer dan mannen in een soort sociaal keurslijf, waar ze uit bevrijd moeten worden. Toch hebben wij mensen, man en vrouw, elkaar nodig in de wereld en kunnen we niet zonder elkaar. Het is daarom onzin om te beweren dat alle mannen onderdanig zouden moeten zijn aan de vrouw. Tijdens de schrijftijd van Nouveau Fuck steunde mijn vriend me enorm en hij stimuleerde mij het manifest deze naam te geven. Hij mag daarom ook de credits krijgen.’
Bergsma introduceert de vijf W’s die vrouwen zouden moeten naleven: Wees slecht, Wees woedend, Wees onbeschaamd, Wees onbescheiden en Wees gevaarlijk. Voor dit idee werd ze geïnspireerd door onder meer Mona Eltahawy, een Egyptische feministe. ‘Zij schreef een boek over de zeven noodzakelijke zonden voor vrouwen. In essentie lijken onze boeken op elkaar. Eltahawy is echter politieker, ze roept vooral dat het patriarchale systeem weg moet. Ik zie mezelf eerder als literair dan politiek en wil ook niet per se het systeem omgooien, eerder verbeteren, maar hoop wel net als zij de boel een beetje op te schudden en te ontregelen.’
Daarnaast stoelt zij zich op de Zwitserse journaliste Mona Chollet, die vorig jaar het boek Heksen publiceerde, dat de eeuwenoude vrouwenhaat in een nieuw, feministisch daglicht zet. Bergsma: ‘Zij is meer een stille denker en blijft met haar boodschap op de achtergrond. Graag wil ik tussen deze twee Mona’s in zitten.’ Ook emeritus-hoogleraar in de sociologie Abram de Swaan is een inspiratiebron geweest. ‘Hij legt uit waarom vrouwen nooit de wereldlijke macht hebben gekregen. Mannen hebben van nature meer macht door fysieke kracht en eerder toegang tot wapens. Hoe we deze disbalans in agressie moeten oplossen, weet niemand, maar we kunnen wel aantonen dat mannen altijd de baas zijn geweest doordat ze de wapens hadden.’
Eigen ruimte
Dat de uitgever direct met haar boekidee akkoord ging, was voor Bergsma ook een verrassing. ‘Ik had alleen deze titel en ik wilde mezelf op de cover. De uitgeverij gaf me veel vertrouwen en ruimte, precies wat ik wilde. Je eigen ruimte toe-eigenen is waartoe ik mensen wil inspireren. Zeker de stille mensen onder ons hebben ook goede dingen te zeggen. Hiermee wil ik niet zeggen dat degenen die zichzelf veel ruimte geven, zoals ik, alleen maar onzin verkondigen, maar ik pleit voor een evenwicht tussen de extra- en introverten. Iemand die veel roept, mag best kijken naar de persoon wiens plek hij figuurlijk inneemt.’
Hoewel ze zich met Nouveau Fuck in het bijzonder op vrouwen richt, hoopt ze dat iedereen iets aan deze nieuwe levensstijl kan hebben. ‘Het is fijn om nu al reacties van lezers te krijgen die zich door mij aangespoord voelen. Ieder persoon, man, vrouw en anderen, heeft het recht om te stralen!’
Boekgegevens
Stella Bergsma, Nouveau Fuck, Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar, 96 pagina’s (€ 11,50)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie april 2020.
