Zowel door critici als door lezers werd de historische debuutroman Ga als een rivier van Shelley Read in Amerika lovend ontvangen. Hierin schetst Read haarscherp het Colorado van 1949, waar Victoria Nash het hoofd boven water probeert te houden op de in verval geraakte perzikboerderij van haar familie, waarvan zij met nog maar zeventien jaar de vrouw des huizes is. Omringd door prachtige beschrijvingen van de natuur waarin Victoria haar toevlucht zoekt, volgen we een jonge vrouw die gedwongen wordt haar eigen leven en keuzes te onderzoeken.
Door Ilse van Oosten
Het (veranderende) landschap speelt een grote rol in Ga als een rivier. Waar komt jouw interesse in de omgeving, of de relatie tussen mensen en hun omgeving, vandaan?
‘Mijn familie woont al vijf generaties in Colorado, dus ik heb een diepe band met het land. Vanaf mijn jeugd heb ik zo veel mogelijk tijd in de ongerepte natuur besteed, bijvoorbeeld door te wandelen, kamperen, bergklimmen, skiën of gewoon door op de oever van een rivier de stroming te observeren. Ik woon op bijna 2800 meter hoogte in de Rocky Moutains, omringd door de wildernis; het bestaan is voor mij pas te begrijpen als ik me in de natuur bevindt.’
Hoe heeft de geschiedenis van je familie in dit gebied het verhaal beïnvloed of geïnspireerd?
‘Mijn betovergrootouders vestigden zich in de negentiende eeuw onder zware omstandigheden op de hoogvlakten. De volgende generatie had een al even standvastige houding en zette het werk voort als veefokkers en boeren. Ze waren onopvallende, hardwerkende mensen die iedere dag opnieuw deden wat gedaan moest worden, ongeacht de uitdagingen op hun pad. Hun kernwaarden waren het land, de familie en de gemeenschap. Veel van de personages in Ga als een rivier komen voort uit mijn bewondering voor deze manier van leven.’
‘De landschappen van onze jeugd vormen ons, we dragen ze voor altijd mee,’ schrijf je in het boek. In hoeverre is het hoofdpersonage, Victoria, gevormd door het landschap?
‘In het begin van het verhaal kent Victoria slechts één plek: de kleine veefokker-gemeenschap in Iola, Colorado. Maar ze kent deze plek wel door en door; het bepaalt de vorm die haar leven aanneemt. Later, wanneer Victoria de wildernis in moet vluchten, leert ze hoe in harmonie te leven met het ritme van de natuur. Zowel de bomen als Victoria moeten hun wortels uitslaan in nieuwe grond als ze willen overleven in het nieuwe landschap.’
Naast het landschap zijn de tijdsperiode en de dorpsmentaliteit ook belangrijke factoren die het leven van de personages beïnvloeden, vooral Victoria gaat hier als vrouw onder gebukt.
‘Het seksisme is typerend voor de tijdsperiode en locatie; Victoria is een jonge vrouw op weg naar volwassenheid in een thuis vol lastige mannen. Stilzwijgend neemt ze de rol van huisvrouw op zich na het overlijden van haar moeder. Ze heeft weinig besef van zichzelf buiten deze rol en is zich niet bewust van haar eigen kunnen, veerkracht en mogelijkheden, tot de latere tragedies haar deze kwaliteiten noodgedwongen doen inzien. Net als de andere vrouwen in deze tijdsperiode moet Victoria extra hard vechten om haar eigen identiteit en weg te vinden in een patriarchale samenleving.’
De roman maakte mij er bewust van dat naast de natuur ook de mensen deel uitmaken van het landschap, vooral door Victoria’s relatie met een Native American, Wil. Welke dynamiek beoogde je tussen de verjaging van zijn volk en de uiteindelijke verjaging van de veefokkers zelf?
‘Ik zou geen verhaal kunnen schrijven over de verjaging van een volk in West-Amerika zonder het verhaal van de inheemse volkeren te vertellen, voor zover ik dat kan. Lang voordat de bevolking van Iola verjaagd werd vanwege de aanleg van het reservoir, werd de Ute-bevolking verjaagd om ruimte te maken voor de kolonisten. Het is belangrijk dat deze tragische geschiedenis ook in Ga als een rivier aanwezig is, maar het is evengoed belangrijk dat ik me hun verhaal niet toe-eigen. Wil is een fantastisch personage, en ik houd van hem, maar ik kan alleen van hem houden zoals Victoria dat doet: vol affectie, maar altijd vanaf een zekere culturele afstand. Ik hoop vooral over te brengen dat Wil en Victoria hun aangeleerde vooroordelen opzij kunnen zetten om een band aan te gaan, simpelweg van mens tot mens.’
Zoals met de meeste historische romans kunnen er vergelijkingen getrokken worden met het heden. Wat verbindt volgens jou de problemen van de personages met die van mensen van nu?
‘De pandemie, klimaatverandering, verwoesting van leefgebieden en het voortdurende gevecht voor mensenrechten en gelijkheid zijn stuk voor stuk hedendaagse problemen die ons eraan herinneren dat we in onzekere tijden leven. Victoria’s houding ten overstaande van problemen kan ook worden toegepast in onze eigen tijdsperiode. Ze zoekt naar antwoorden in de natuur, ze ontdekt haar eigen kracht, ze weigert anderen haar leven te laten bepalen. Maar meer dan dit alles vindt Victoria een manier om door te blijven gaan ongeacht de omstandigheden. Dit is wat het betekent om als een rivier te gaan. Ik geloof dat we deze kracht, om persoonlijke en globale problemen het hoofd te bieden, allemaal in ons hebben.’
Shelley Read, Ga als een rivier, vertaling: Mieke Trouw-Luyckx, Uitgeverij Luitingh-Sijthoff, 320 pagina’s (€ 22,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie mei 2023.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
