De ode aan Pfeijffers stad bestaat godzijdank niet uit een aaneenschakeling van pittoreske stadsgezichten en beschrijvingen van het temperamentvolle Zuid-Europese leven. Natuurlijk, ze zijn er, de piazza’s, de labyrintische steegjes en de palazzi. Maar bij Pfeijffer zijn ze het toneel van misdaad, travestie en, bovenal, illusies.
Pfeijjer bouwt zijn roman op in drie delen en twee intermezzi. De drie delen draaien om Ilja, of Leonardo, zoals hij door zijn Genuese vrienden wordt genoemd. Ilja is een langharige, Negroni drinkende dichter die naar Genua is gekomen, omdat hij het in vaderland wel een beetje gezien had. In de twee intermezzi worden de levensverhalen van twee andere buitenlandse bewoners van ‘La Supberba’ uit de doeken gedaan. Allereerst is er Don, hoogleraar en geheim agent. Dagelijks houdt Don audiëntie op het Piazza delle Erbe, het plein dat hem uiteindelijk fataal wordt. In het tweede intermezzo komt Djiby aan het woord, Senegalees bootvluchteling. Op het terras vertelt Djiby aan Ilja het hartverscheurende relaas over zijn vluchtpogingen naar Europa. Illusie is de verbindende factor tussen de ogenschijnlijk onvergelijkbare personages Don en Djiby. Beide levensverhalen zijn doordrenkt met illusie en bedrog. En zo is het ook met protagonist Ilja zelf. Want ook met hem loopt het niet lekker af, terwijl het zo rooskleurig begon, met een appartement in een Middeleeuwse stad met steegjes die er dan wel, dan weer niet lijken te zijn, een relatie met het mooiste meisje van Genua en de mogelijke aankoop van een klassiek theatertje.
Een roman over illusies dus, maar daarnaast is de roman zélf een illusie. Het is het spel met fictie en metafictie dat we kennen van Pfeijffer, maar hij beheerst dat spel dan ook tot in de finesses. Het verhaal, de personages, het is allemaal illusie. Regelmatig richt Ilja het woord tot een onbekende ‘vriend’, die hij vertelt de zojuist gestuurde notities onmogelijk in een roman te kunnen verwerken, omdat de lezer het als ongeloofwaardig zou beschouwen. Of het moment waarop Don in een gesprek met Ilja besluit pas de volgende dag verder te vertellen, omdat Ilja ‘het ander s allemaal in hetzelfde hoofdstuk zet.’ En personage Ilja rept ineens over schrijver Ilja’s roman Het ware leven, een roman, ook al zo’n kunststukje van fictie en metafictie.
La Superba is een gloedvolle en haarscherpe afrekening met de fantasie van een beter bestaan elders, of je nu een straatarme Afrikaan bent of een rijke, verveelde westerling. Maar het is dat spel tussen fictie, metafictie en werkelijkheid waarin Ilja Leonard Pfeijffer ongenaakbaar is. Het maakt La Superba tot een waardig monument voor Genua. Op het boek én de stad zul je nooit grip krijgen, maar je wilt er nooit meer vandaan.
Boekgegevens
Ilja Leonard Pfeijffer, La Superba, Uitgeverij De Arbeiderspers, ISBN 978 90 295 8727 3 (€ 19,95)
Dit artikel verscheen eerder in de Boekenkrant, editie februari 2013.
