Het perron van metrolijn 7. Diep onder het station van Grand Central Terminal. Een tragisch ongeval. Of is het moord? Elke getuige heeft zijn verhaal…
De vertelwijze van het boek levert een verbrokkeld beeld op. Is New York zo’n gefragmenteerde stad?
‘New Yorkers leven met en naast elkaar. En allemaal hebben ze hun verhaal. De stad is getekend door een bonte stoet immigranten die er hun toekomst komen zoeken. Tegelijkertijd gaan er ook massa’s mensen weg uit de stad. Niet alleen de geboren New Yorkers, maar ook de immigranten en zij die er maar kort blijven, maken deel uit van de stad.’
Wat vinden de New Yorkers die van oudsher in de stad wonen, daarvan?
‘Zij voelen zich de authentieke bewoners. Ze hebben moeite met het internationale karakter van de stad en de immigranten die maar blijven komen. Ze vormen een gemeenschap waar je als buitenstaander moeilijk tussenkomt: ze leven achter een glazen wand. En zo zijn er ook glazen wanden tussen immigranten onderling, die ik in het boek impliciet ook heb willen laten voelen.’
[quote]’De New Yorkers vormen een gemeenschap waar je als buitenstaander moeilijk tussenkomt: ze leven achter een glazen wand. En zo zijn er ook glazen wanden tussen immigranten onderling.'[/quote]
Heb je op die manier meerdere versies van dezelfde stad?
‘Dat kun je zo zeggen. En elke groep heeft zijn eigen uitdagingen. Afro-Amerikanen kunnen in New York intussen in de hoogste sociale kringen terechtkomen. Daar kunnen ze met recht trots op zijn. Maar de eerste taal in New York is intussen Spaans, door de grote minderheid van Hispanics. En er wordt zelfs meer Chinees gesproken dan Engels. De waarheid liegen heeft een hoofdstuk dat in de Chinese subcultuur speelt. Hun kinderen gaan naar Engelstalige scholen, maar ze behouden hun eigen gesloten cultuur, die volledig door de Chinezen wordt georganiseerd. Je ziet, zoals overal, dat culturele groepen elkaar blijven opzoeken, zoals ik zelf trouwens ook deed.’
Hoe ontdekte je die subculturen?
‘Ik zat altijd in metro 7, van Flushing naar Queens. Je krijgt daar een goede indruk van New York. Niet alleen de etnische diversiteit, maar ik bemerkte tal van overeenkomsten en verschillen met Nederland via, onder meer, metro 7.’
Wat zijn enkele van die verschillen?
‘New York is veel meer multicultureel. Het leven is sneller, intenser dan in Nederland. Het prikkelt en het vermoeit. New York slaapt echt nooit. Ook juridisch zijn er verschillen: er is geen sociaal vangnet en er is geen vast arbeidscontract. Je hebt een contract ‘at will’ en je werkgever kan je per dag op straat zetten – maar een werknemer heeft ook die vrijheid om te doen wat hij wil.’
[quote]‘New Yorkers nemen meer fatsoen in acht. Ze hebben een grote vrijheid van meningsuiting, maar die stopt waar je anderen kwetst of beledigt.'[/quote]
Hoe kijk je daar tegenaan? Nederlanders vinden immers dat je mensen niet zomaar in de kou kunt zetten…
‘De New Yorker ziet het niet zo. Ik sprak New Yorkers die tegenslagen hebben gekend, die zelfs failliet gingen. Allemaal waren ze strijdbaar, hadden ze nieuwe plannen en ambities. De afhankelijkheid van een ww-uitkering is een zonde. Ik kende een kunstenaar, geimmigreerd vanuit Israel, die een ongeluk kreeg. Hij kwam er met een doel en ook het ongeluk kreeg zijn enthousiasme er niet onder.’
Wat is daar typisch New Yorks aan?
‘Dat ambitie zelfs in die situaties gezond en positief is. In Nederland kijken we mensen met hoge ambities al gauw een beetje scheef aan. Een flinke ambitie en de overtuiging dat je je succes zelf moet realiseren, tekenen de echte New Yorker. De maakbaarheid van de samenleving, in Nederland bekritiseerd, is daar een succes. Trouwens, de New Yorker verschilt ook in ander opzicht van de Nederlander: wij beleven onze vrijheid van meningsuiting op een heel andere manier.’
New York is toch bijna net zo liberaal als Nederland?
‘New Yorkers nemen meer fatsoen in acht. Ze hebben een grote vrijheid van meningsuiting, maar die stopt waar je anderen kwetst of beledigt. Maar de tegenstelling daarvan, en ook van het bekende patriottisme, is een antiliberale werkelijkheid: als zogenaamde leiders van de wereld hebben velen niet eens een paspoort en mogen dus hun eigen staat niet eens verlaten. Laat staan dat ze ooit eens bij de andere kust of in het binnenland zijn geweest. Daarbij denken ze op een Hollywood-manier. Het is zwart of wit. Die spreekt de waarheid, die liegt. Hij is een held, hij een loser.’
Dat aspect is dan weer volledig afwezig in De waarheid liegen. Waarom?
‘Ik heb me daartegen willen afzetten. Als jurist kijk ik genuanceerd naar de dingen. De personages hebben allemaal een eigen waarheid, eigen herinneringen. Ze hebben maar een klein deel van het ongeluk in de metro meegekregen. Allemaal hebben ze iets anders gezien en gehoord. Natuurlijk willen ze niet verdacht worden van een misdrijf. Sommigen kiezen er bewust voor te liegen. Maar wat nou als je leugen per ongeluk precies vertelt wat er is gebeurd – vertel je dan de waarheid? Uiteindelijk kan niemand weten wat er heeft plaatsgevonden, is de waarheid rekbaar. Wat dat betreft is het boek on-Amerikaans.’
Het boek is desondanks een echt persoonlijke ode aan de wereldstad…
‘Dat persoonlijke speelt dan ook een sterke rol in het verhaal. New York is op Nederlands model gebaseerd. Ondanks alle verschillen ontdek je dat het DNA van Amsterdam in New York verweven zit. De waarheid liegen speelt rond de metrolijn waarmee ik elke dag reed. Ik portretteer enkele van de vele gezichten die ik in de stad zag. En de kaft laat zelfs mijn uitzicht zien vanuit mijn oude appartement! Het is echt toeval dat de vormgever hiermee kwam. De zonsondergang kun je ook als een symbool voor mijn vertrek uit New York zien.’
Boekgegevens
Boris Dittrich, De waarheid liegen, Uitgeverij De Arbeiderspers, ISBN 978 90 295 8756 3 (19,95)
Dit artikel is eerder verschenen in de Boekenkrant editie van april 2013.
