Onder de oude straten en pleinen van Istanbul zitten vier mannen in een cel. Om de tijd te doden vertellen ze elkaar verhalen vol liefde en humor.
‘Het is eigenlijk een lang verhaal, maar ik zal het kort houden,’ zei ik. ‘Niemand had eerder zo’n pak sneeuw gezien in Istanbul. Toen de twee nonnen in het holst van de nacht het Sint-Jorisziekenhuis in Karaköy verlieten om naar de Sint-Antoniuskerk te gaan en daar het slechte nieuws te vertellen, lagen er tientallen vogels dood onder de dakranden. In april van dat jaar verpulverde het ijs de bloemen van de judasbomen terwijl de snijdende wind de zwerfhonden in het lijf stak. Heb je ooit meegemaakt dat het in april sneeuwde, dokter? Het is eigenlijk een lang verhaal, maar ik zal het kort houden. De ene non die door de sneeuwstorm gleed en struikelde, was jong, de andere oud. Toen ze bijna bij de Galatatoren waren, zei de jonge non tegen de oude: Een man volgt ons al de hele weg heuvelopwaarts. De oude non zei: Er kan maar één reden zijn waarom een man ons in het pikkedonker door een sneeuwstorm volgt.’Toen ik verderop het ijzeren hek hoorde, onderbrak ik mijn verhaal en keek de dokter aan.
Het was koud in onze cel. Terwijl ik de dokter mijn verhaal vertelde, lag Kamo de barbier opgerold op de kale betonnen vloer. We hadden geen dekens en warmden onszelf op door als jonge hondjes tegen elkaar aan te kruipen. Doordat de tijd al enkele dagen stilstond, hadden we geen idee of het dag of nacht was. We wisten wel wat pijn was. Elke dag opnieuw voelden we, wanneer we werden weggeleid om gemarteld te worden, de verschrikking ons om het hart slaan. Tijdens dat korte moment waarin we ons schrap zetten voor de pijn zagen we geen verschil meer tussen mens en dier, tussen verstandige lieden en krankzinnigen, tussen engelen en demonen. Toen het knarsende geluid van het ijzeren hek door de gang weerkaatste, ging Kamo de barbier overeind zitten. ‘Ze komen me halen,’ zei hij.
Ik stond op, liep naar de celdeur en tuurde door het kleine tralievenster. Ik probeerde te bepalen wie uit de richting van het ijzeren hek kwam lopen. Mijn gezicht werd beschenen door het ganglicht. Ik zag niemand. Waarschijnlijk stonden ze te wachten bij de ingang. Het licht verblindde me en ik knipperde met mijn ogen. Nadat de geluiden in de gang waren vervaagd, ging ik weer zitten en legde mijn benen over die van de dokter en Kamo de barbier heen. We drukten onze blote voeten tegen elkaar voor wat warmte en stootten onze hete adem dicht bij elkaars gezicht uit. Ook wachten was een kunst. Zonder een woord te zeggen luisterden we naar het gedempte gekletter en geratel aan de andere kant van de muur. De dokter bevond zich al twee weken in deze cel toen ik naar binnen werd gesmeten. Ik zat helemaal onder het bloed. Toen ik de volgende dag bijkwam, merkte ik dat hij het niet bij het schoonmaken van mijn wonden had gelaten, maar ook zijn jasje over me heen had gelegd. Elke dag leidde weer een andere ondervragingsploeg ons geblinddoekt weg om ons uren later half bewusteloos terug te brengen. Maar Kamo de barbier wachtte nu al drie dagen. Sinds hij vastzat, was hij niet meegenomen voor ondervraging en evenmin hadden ze zijn naam laten vallen.
We hoorden het ijzeren hek opnieuw roestig knarsen. De ondervragers vertrokken zonder iemand mee te nemen. We luisterden en wachtten tot we daar zeker van waren. Nadat de poort was afgesloten, stierven de geluiden weg en bleef de gang leeg achter. ‘Die klootzakken hebben me niet meegenomen, ze zijn vertrokken zonder iemand mee te nemen,’ zei Kamo de barbier tussen zijn zware ademhalingen door. Hij tilde zijn hoofd op, tuurde naar het donkere plafond, ging op de grond liggen en rolde zich weer op.
De dokter droeg me op mijn verhaal te vervolgen.
Boekgegevens
Burhan Sönmez, Istanbul Istanbul, vertaling: René van Veen, Uitgeverij Orlando, 272 pagina’s, ISBN 9789492086860 (€ 20,00)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie 1 oktober 2018.
