Wie ben ik? Met deze vraag begint het nieuwe filosofische kinderboek van Stine Jensen, Alles over wie ik ben. Aan de hand van thema’s als uiterlijk, familie, afkomst en karakter laat zij de lezer – jong en oud – nadenken over identiteit, en wat dat eigenlijk is.
Je hebt al meerdere boeken, documentaires en programma’s gemaakt over het thema identiteit. Waarom interesseert dit je zo?
‘Het is een heel actueel thema de laatste jaren, in het nieuws en om ons heen gaat het er vaak over. Denk maar aan genderidentiteit, de Black Lives Matter-beweging, en al die cursussen waar je leert ontdekken wie je écht bent. Daarnaast was ik al vroeg met het thema bezig, omdat ik de helft van een eeneiige tweeling ben. Op een gegeven moment wilde ik me van haar onderscheiden, mijn eigen identiteit hebben. Het is ook iets heel menselijks, denk ik, om over na te denken. Je raakt er nooit over uitgepraat.’
Als je ouder wordt leer je jezelf steeds beter kennen, vertel je in Alles over wie ik ben. Zou jij zeggen dat je jezelf nu kent?
‘Tot op een zekere hoogte wel, maar je blijft ook altijd veranderen. Je blijft groeien als mens, en dus ben je nooit uitgeleerd. Ook hangt het af van de context: als je ineens in een heel andere situatie belandt, ben je misschien wel heel iemand anders. We gedragen ons ook anders bij verschillende mensen. Identiteit is in die zin heel vloeibaar.’
Denk je dat de coronacrisis mensen helpt om te reflecteren op wie ze zijn?
‘Ik denk het eigenlijk niet. Aan de ene kant word je, doordat je zoveel thuiszit, geconfronteerd met een andere kant van jezelf die je misschien nog niet kende. Maar velen zullen nu juist veel afleiding zoeken, en zitten bijvoorbeeld de hele dag op hun telefoon. Het verschilt denk ik ook voor extraverte en introverte mensen; die eersten zullen het er moeilijker mee hebben, meer afleiding zoeken, terwijl introverten nu juist meer tot rust komen. Maar uiteindelijk hebben we allemaal zowel sociaal contact als rust nodig. Dat bespreek ik ook in het boek, dat de meeste mensen eigenlijk ambivert zijn, ertussen in zitten.’
De Westerse cultuur legt veel nadruk op een individu zijn, de beste versie van jezelf worden. Werkt dat niet juist tegenstrijdig?
‘Ja, dat is eigenlijk heel erg, dat we ons zoveel vergelijken met anderen. Dat helpt denk ik niet om jezelf te leren kennen, en geeft je vaak juist een negatief zelfbeeld. Je ziet nu ook dat kinderen al heel jong op social media zitten, en zichzelf helemaal identificeren met van die “vloggers”, dat zijn echt idolen voor hen. Dan willen zij zich ook zo kleden en naar dezelfde muziek luisteren. Uiteindelijk wordt iedereen op deze manier juist hetzelfde.’
In het boek laat je vaak kinderen aan het woord. Hoe kom je met hen in contact?
‘Ik heb het geluk dat mijn dochter Vicky in een hele diverse klas zit. Daar zitten veel kinderen met interessante verhalen tussen. En ik doe ook weleens oproepjes via social media. Dan spreek ik de kinderen bijvoorbeeld via Zoom, het liefst met hun ouders erbij. Dat werkt vaak toch beter, omdat kinderen soms heel korte antwoorden geven. De ouders kunnen hen dan aanmoedigen, zo van: “Je weet toch wel waar je naam vandaan komt?” Die gesprekken vind ik heel leuk om te doen.’
In je eerste kinderboek Lieve Stine, weet jij het? gaf jij antwoorden op vragen van kinderen. Nu is dat andersom. Leer je zelf ook weleens iets van hoe kinderen naar dingen kijken?
‘Het verbaast me vaak hoeveel kinderen tegenwoordig al weten, bijvoorbeeld over transgender zijn. Daar wist ik op de basisschool echt nog niks vanaf! Maar zij kunnen er al over vertellen, en vinden het ook heel normaal. Dat soort dingen worden nu ook meer besproken in de klas dan vroeger; wat er in de maatschappij speelt, sijpelt ook door naar het onderwijs. Ik ben erachter gekomen dat kinderen vaak veel meer kunnen hebben dan je denkt. Daarom lees ik ook weleens kinderboeken van nu, daar komen soms best spannende dingen of ingewikkelde begrippen in voor!’
Wat voor invloed heeft de digitale wereld volgens jou op hoe kinderen nadenken over identiteit?
‘Dat was het moeilijkste stuk om te schrijven. Het blijkt dat kinderen daar helemaal niet zo mee bezig zijn! Zij wilden het liever hebben over wat hun naam betekent, of over hun hobby’s. Maar sociale media hebben denk ik zeker wel een grote invloed op hoe kinderen zichzelf zien, ze gebruiken het toch als een spiegel. En hoe meer likes je krijgt, hoe meer “waarde” je hebt. Dat vind ik wel zorgelijk. Toch zie je ook dat kinderen wel goed het verschil kunnen aangeven tussen hun “online”-ik en hun “echte”-ik. Daar zijn ze zich al van bewust.’
Boekgegevens
Stine Jensen, Alles over wie ik ben, illustraties: Marijke Klompmaker, Uitgeverij Kluitman, 128 pagina’s (€ 19,99)
Dit interview verscheen eerder in de BKFilosofie, editie april 2021.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
Fotocredits: Romy van Leeuwen
