In De oorlog van ISIS beschrijft Judit Neurink de angstaanjagende opkomst van de Islamitische Staat. ‘Ik wil mensen een betere kennis geven van wat er aan de hand is hier,’ aldus de in Irak gevestigde journaliste.
In haar boek omschrijft Judit Neurink het straatbeeld van Raqqa, de Syrische stad die in handen van ISIS is gevallen. De Islamitische Staat die ISIS voor ogen heeft, is hier realiteit geworden: de gebouwen zijn zwart geverfd, vrouwen riskeren stokslagen als ze hun lichaam niet voldoende bedekken en executies komen dagelijks voor. De aanhangers van ISIS zien Raqqa als het paradijs. ‘Een deel van de mensen die in die positie zitten zullen dat zelf ook wel geloven,’ legt Judit Neurink uit. ‘Maar als je eenandere mening hebt, kun je niet meer terug naar je oude leven. Er zijn maar weinig mensen die ontsnapt zijn. Buitenlandse strijders die dat proberen, worden geëxecuteerd.’
Neurink typeert ISIS dan ook als een sekte: als je eenmaal binnen bent, kun je er niet makkelijk meer uit. ‘In Nederland kennen we sektes als groepen die mensen weghalen uit de samenleving. Daarbij draait het om de heil en zege van de leider.’ Om achter de ervaringen van ISIS aanhangers te komen, probeert de journaliste regelmatig ISIS-gevangenen in Koerdistan te spreken te krijgen. Daar is ze vooralsnog niet in geslaagd. ‘Ik zou graag het wervingsproces van ISIS willen begrijpen, en willen horen wat er met je gebeurt wanneer je begrijpt dat je vast zit. Waarom proberen niet meer mensen te ontsnappen?’
‘Ik zou graag het wervingsproces van ISIS willen begrijpen.’
ISIS heeft haar aantrekkingskracht niet alleen te denken aan het afkondigen van een islamitische staat, maar ook aan hun ijzersterke propagandamachine. Met behulp van een online magazine en gelikte video’s draagt ISIS haar gewelddadige interpretatie van de Koran uit op een manier die veel jongeren in het westen aanspreekt. Neurink: ‘Ik denk dat het afreizen naar dit gebied voor sommigen een soort game is. Geweld in spelletjes en films is zo gewoon geworden. Het verschil met deze strijd is dat je hier aan het front na game over niet opnieuw kunt beginnen.
De agressieve aard van ISIS heeft alles te maken met het gebied waarin de groepering tot bloei is gekomen. De situatie in Irak doet denken aan George Orwells Animal Farm: het gewelddadige regime van Saddam is voorbij, maar nu maakt de net zo gewelddadige terreur van ISIS het gebied onveilig.
Volgens Neurink zal het voor Irak lastig zijn deze cyclus te doorbreken, omdat het land geen echt geheel meer is. ‘Van buitenaf wordt Irak gezien als eenheid, maar in werkelijkheid is de staat uiteengevallen in een Koerdisch, Soennitisch en Sjiitisch deel. Je kunt de angel misschien uit het conflict halen door de soennieten een eigen deel van Irak te geven.’
Ondertussen woedt de strijd van én tegen ISIS ongestoord door. Neurink, die in het Koerdische deel van Irak woont, wordt dagelijks geconfronteerd met de oorlog. ‘Ik woon redelijk dicht bij het front. Hier merken we het als er militaire activiteiten zijn. Ook is de bevolking in rep en roer wanneer er Koerdische strijders – Peshmerga’s – worden gedood. Als je buiten dit gebied reist, moet je voorzichtig zijn met waar je precies naartoe gaat. In sommige regio’s kom ik niet meer.
ISIS maakt zich in die gebieden op schrijnende wijze schuldig aan de schending van de mensenrechten. De Yezidi’s, een Koerdische minderheid in Irak, is stelselmatig doelwit: mannen worden vermoord en vrouwen worden gedwongen om als seksslaaf te werken. ‘En dan heb je het niet eens over de kindsoldaten, zelfmoordterroristen en de positie van de vrouw binnen ISIS,’ voegt Neurink toe. ‘Ook zijn er wreedheden waar ik in mijn boek niet aan toekwam. Er zijn bijvoorbeeld een aantal kampen waar Yezidi’s onder erbarmelijke omstandigheden gevangen worden gehouden. En er zijn massagraven gevonden in het gebied dat recentelijk is terugveroverd op ISIS. De wereld moet hier iets mee. We hebben daar rechtbanken voor, zoals het Internationale Gerechtshof in Den Haag. Het is mij iets te stil, wat dat betreft.’
Toch zijn er nog steeds mensen uit het westen die zich aansluiten bij ISIS. Volgens Neurink is dit te wijten aan een fundamenteel probleem binnen de westerse wereld. ‘We hebben immigranten van een tweede, zelfs derde generatie die niet kunnen aarden in onze samenleving,’ zegt ze. ‘Dat komt omdat ze daar geen rol in krijgen. Ze hangen los, en zijn daarom een gemakkelijke prooi voor ISIS. Dit probleem moet bespreekbaar worden gemaakt in de samenleving. Ook binnen de moslimgemeenschap, waar de vuile was eigenlijk altijd binnen gehouden wordt. We moeten erkennen wat er aan de hand is, en daar met elkaar iets aan willen doen.’
Neurink benadrukt dat onderricht in de islam ook een oplossing kan bieden: ‘Het is bewezen dat jongens die goed weten hoe de Koran in elkaar zit, minder snel worden overgehaald zich bij organisaties als ISIS aan te sluiten. Ook moet er binnen de islam de mogelijkheid bestaan om over het geloof te spreken – er is op dit moment weinig ruimte voor interpretatie.’ Onmisbaar is ook een goede voorlichting over de situatie in Irak en Syrië – iets waar Neurink met De oorlog van ISIS absoluut aan bij wil dragen. ‘Voor toekomstige ISIS-gangers zou dit boek juist zo nuttig zijn,’ verzucht Neurink. ‘Al vrees ik dat zij het niet gaan lezen. Als ze door zouden hebben waarin ze terecht gaan komen, zouden ze zich misschien bedenken.’
Boekgegevens
Judit Neurink, De oorlog van ISIS, Uitgeverij Conserve, ISBN 978 90 542 9378 1 (€ 14,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2015
