Vandaag vindt een landelijke actiedag plaats, georganiseerd door de Stichting Nationaal Heksenmonument. Op plekken waar heksenverbrandingen hebben plaatsgevonden, worden om 12.00 uur witte bloemen gelegd. Voor de gelegenheid is ook het pamflet Heksenmonument verschenen, dat antwoord geeft op de vraag: waarom een Nationaal Heksenmonument? Het is de culminatie van een trend die in de literatuur al langer zichtbaar is, waarbij de ‘heks’ gerehabiliteerd wordt. Wij zetten een aantal leestips op een rijtje.
Heksenmonument
‘Niet de heks draagt schuld, maar het giftige etiket,’ aldus Mensje van Keulen. Daarin schuilt de reden dat er de afgelopen jaren een internationale beweging op gang is gekomen die slachtoffers van de heksenjachten hun stem terug wil geven. Eeuwenlang zijn er tienduizenden mensen, voornamelijk vrouwen, veroordeeld, gemarteld en geëxecuteerd. Dit heeft diepe impact op de vrouwen van nu: op hoe zij worden gezien en hoe zij zichzelf zien.
Het pamflet Heksenmonument maakt de weg vrij voor eerherstel van alle slachtoffers én creëert bewustwording over de mechanismen van de heksenvervolging. Met bijdragen van Susan Smit, Bregje Hofstede, Manon Uphoff en vele anderen. Lees hier meer.
Diverse auteurs, Heksenmonument. Een pamflet over eerherstel voor onschuldige slachtoffers van de heksenvervolgingen, Uitgeverij Lebowski, 112 pagina's (€ 12,50)
Circe
Een opvallende trend in de literatuur de afgelopen jaren zijn hervertellingen van mythische verhalen, waarbij vrouwen in een nieuw, hedendaags daglicht worden gezet. Een goed voorbeeld is Circe van Madeline Miller. In deze roman stoelt ze zich op de Homerische mythen over de slinkse heks die Odysseus wist te verleiden, maar nu stelt ze Circe zelf centraal: niet als godin of heks, maar als vrouw. Miller: ‘In Homerus’ verhalen is Circe een van de behulpzaamste personages die Odysseus tegenkomt, maar ze wordt herinnerd als een angstaanjagende, mannenhatende slechterik. Ze is de incarnatie van de angst van mannen voor krachtige vrouwen: een vrouw die een man zijn redeneringsvermogen kan ontnemen, hem in een beest kan veranderen. Door de geschiedenis heen werd ze als een voorbeeld gebruikt waarom vrouwen niet te vertrouwen zijn. Elke verraderlijke, betoverende vrouw die door de held moet worden onderworpen, gaat waarschijnlijk terug op Circe.’ Lees hier ons interview.
Madeline Miller, Circe, vertaling: Miebeth van Horn, Uitgeverij Orlando, 384 pagina’s, ISBN: 9789492086822 (€ 23,99)
Heks! Heks! Heks!
Ook Jente Posthuma wilde dat denkbeeld bijstellen met haar boek Heks! Heks! Heks! dat onlangs verscheen. Hierin hertaalt ze drie oude heksensagen en zet daarbij de stereotypen op hun kop. Zo is de heks van Lettele in haar versie gewoon een vrouw die niet met de man Pier wilde trouwen, wat die niet kon verdragen. Ze laat zien dat die zogenaamde heksen eigenlijk gewoon mensen zijn: vrouwen met een eigen wil, een rijk innerlijk leven en tegenstrijdige eigenschappen. Posthuma eindigt met een essay, waarin ze de psychologische oorzaken van de heksenjachten in de middeleeuwen onderzoekt en laat zien hoe die onze hedendaagse samenleving gevormd heeft. Lees hier onze recensie.
Jente Posthuma, Heks! Heks! Heks!, Uitgeverij Pluim, 128 pagina’s (€ 21,99)
Nouveau Fuck
Niet expliciet over heksen, maar wel vanuit eenzelfde gedachtegang, schreef Stella Bergsma het manifest Nouveau Fuck, waarin ze vrouwen oproept hun terechte plaats in de wereld in te nemen. De term ‘Nouveau Fuck’ definieert ze als ‘schijt hebben met stijl’. Het manifest kwam voort uit haar ‘al lang aanwezige wens om de vrouw als mens een duidelijke stem te geven’. Altijd strijdbaar, maar ook genuanceerd, onderzoekt ze in het boek de man-vrouwverhouding in onze huidige samenleving, vanuit een neutraal gezichtspunt. Bergsma: ‘[Vrouwen] zitten meer dan mannen in een soort sociaal keurslijf, waar ze uit bevrijd moeten worden. Toch hebben wij mensen, man en vrouw, elkaar nodig in de wereld en kunnen we niet zonder elkaar.’ Lees hier ons interview.
Stella Bergsma, Nouveau Fuck, Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar, 96 pagina’s (€ 11,50)
