Interview Madeline Miller: ‘Elke verraderlijke vrouw gaat waarschijnlijk terug op Circe’

Dankzij de mythen van Homerus kennen wij Circe als de slinkse heks die Odysseus wist te verleiden. Maar wie was zij werkelijk? Classica en schrijfster Madeline Miller dook in haar hoofd en bracht haar in de roman Circe tot leven. Niet als godin of heks, maar als vrouw.

Door Mirjam Mulder

Circe is anders dan de andere Griekse goden: ze lijkt op een sterveling en beschikt over toverkrachten. Een eeuwigheid lang wordt ze dagelijks vernederd door haar familie, totdat haar vader, de zonnegod Helios, haar verbant naar het eiland Aiaia. Daar ontwikkelt ze zich tot een ware heks, die het hoofd weet te bieden aan menig monster, held en godheid.

De klassieke mythen staan bol van de goden. Waarom wilde je juist Circe’s verhaal vertellen?

‘Als kind vond ik Circe al fascinerend. Ik houd van het mysterie dat om haar heen hangt. Ze is zó’n levendig personage in de Odyssee: een prachtige heks-godin die tamme leeuwen en wolven houdt en mannen in zwijnen verandert. Maar Homerus vertelt ons niet hoe ze zo geworden is, dus dat wilde ik onderzoeken. Hij beschreef haar als iemand die “met een menselijke stem” sprak. Ik was meteen geïntrigeerd: wat betekent het om een godin te zijn die als een mens spreekt? Het deed mij denken dat ze gevangenzit tussen twee werelden.

‘Circe fascineerde me ook doordat ze familie is van een heleboel goden en monsters uit beroemde mythen: van de Minotaurus tot de god Prometheus. Daardoor is haar verhaal een en al gevaar en drama. En dan is er nog haar hekserij. Daarmee verwerpt ze de identiteit die haar is opgelegd en maakt er een voor zichzelf. Homerus gaf haar slechts een cameo in het verhaal van Odysseus, maar ik wilde deze krachtige, slimme, complexe vrouw het hele toneel geven voor haar alleen.’

Hoeveel van haar leven heb je zelf moeten bedenken?

‘Ik had vier grote mythen om me op te baseren: de verhalen van Ovidius en van Apollonius van Rodos, de Odyssee natuurlijk en het verloren epos de Telegonie. Al het andere heb ik verzonnen of afgeleid. Circe heeft in de mythen bijvoorbeeld geen contact met Prometheus, maar haar vader en grootvader hebben dat wel. Dus leek het me logisch dat ze bij zijn bestraffing geweest moet zijn.

‘Homerus hint wel naar haar beweegredenen, maar hij verkent ze niet. Ik had het gevoel dat het mijn taak was om dat psychologische portret te schilderen. Dit is het coming-of-age-verhaal van Circe, en ik wilde haar ontwikkeling nauwgezet volgen, van begin tot eind.’

Ben je voor je research nog naar bepaalde plekken afgereisd?

‘Ik heb in Griekenland gelukkig aardig wat tijd kunnen doorbrengen bij een archeologische opgraving, wat van levensbelang was voor het boek. Er gaat niets boven daar in eigen persoon zijn – om het licht op het water te zien, de golven te horen, door de olijfgaarden te lopen. Ik ben ook naar Troje geweest en naar de Amalfikust, dicht bij de plek waar de Romeinen dachten dat Circe’s eiland Aiaia lag. Al die landschappen hielpen me om mijn visie vorm te geven en Aiaia met zinderende details tot leven te brengen. Ik heb ook veel research gedaan naar materiële dingen – sieraden, wapens, weefgetouwen, enzovoorts. Als je over een vaas, mes of ketting leest in het boek, is die waarschijnlijk gebaseerd op een echt artefact uit de Bronstijd.’

Veel van de moderne literatuur gaat terug op klassieke teksten, zoals de Odyssee. Op welke manier staat jouw boek in deze traditie?

‘In Homerus’ verhalen is Circe een van de behulpzaamste personages die Odysseus tegenkomt, maar ze wordt herinnerd als een angstaanjagende, mannenhatende slechterik. Ze is de incarnatie van de angst van mannen voor krachtige vrouwen: een vrouw die een man zijn redeneringsvermogen kan ontnemen, hem in een beest kan veranderen. Door de geschiedenis heen werd ze als een voorbeeld gebruikt waarom vrouwen niet te vertrouwen zijn. Elke verraderlijke, betoverende vrouw die door de held moet worden onderworpen, gaat waarschijnlijk terug op Circe.

‘De laatste tijd wordt ze in een nieuw, feministisch daglicht gezet: een vrouw die macht uitoefent. Margaret Atwood, de schrijfster van The Handmaid’s Tale, putte bijvoorbeeld inspiratie uit die interpretatie (voor haar “Circe / Mud Poems” – red.). Daar wilde ik ook met mijn boek aan bijdragen.’

Vrijheid is een belangrijk thema in je boek. Toen Circe werd verbannen naar het eiland Aiaia, voelde ze zich daar vrij. Kun je uitleggen waarom?

‘Een van de dingen die ik leuk vind aan de oude mythen is hoe menselijk ze zijn. Goden en monsters daargelaten is de Odyssee het verhaal van een uitgeputte oorlogsveteraan die gewoon naar zijn familie terug wil. Circe is een jonge vrouw die zich aan haar vreselijke, gewelddadige familie probeert te ontworstelen. Haar hele leven hebben zij haar onder de duim gehouden, omdat ze een mindere godin is, en een vrouw. Daarna voelt eenzaamheid voor haar als vrijheid – het is de eerste keer dat ze voor zichzelf kan denken, vrij van hun invloed en toezicht. Ik dacht aan Virginia Woolfs essay A Room of One’s Own, waarin ze zegt dat vrouwen een ruimte nodig hebben die alleen van hen is om te kunnen creëren. Circe heeft het geluk om een heel eiland te hebben.’

Boekgegevens

Madeline Miller, Circe, vertaling: Miebeth van Horn, Uitgeverij Orlando, 384 pagina’s, ISBN: 9789492086822 (€ 23,99)

Berichten gemaakt 867

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Gerelateerde berichten

Type je zoekwoorden hierboven en druk op Enter om te zoeken. Druk ESC om te annuleren.

Terug naar boven