Boekfragment: Vergeten door het vaderland

Ouderen die moederziel alleen op straat lopen zonder cent op zak of in een tehuis worden opgevangen; zonder stichtingen als Halin en Help de Indischen in Indonesia zouden ze verloren zijn. Wilma van der Maten beschrijft hun levensverhaal in Vergeten door het Vaderland.

Op het stoepje voor haar huis zit ze op haar hurken de handwas in een teiltje te doen. Ze veert helemaal op als ze mij, de Belanda, de Hollander, ziet komen aanlopen. Voor ik haar tuinhekje open, staat ze al naast me. Met een stralende lach grijpt ze mijn handen vast. Alsof haar vermiste dochter weer terug is. Ieder contact met het verre Holland brengt de herinnering aan de eerste jaren van een ongestoorde, gelukkige jeugd in de Oost-Javaanse stad Surabaya weer even terug. Maar dat begrijp ik pas later. Heimwee naar Nederland heeft ze nog steeds. Het land waar haar vader en grootouders vandaan komen. Waar ze overigens zelf nooit is geweest. Ze droomt er nog iedere dag over. Het was niet haar keuze om na de onafhankelijkheid in 1945 in Indonesië achter te blijven. Ze heeft haar best gedaan wat van haar leven in de nieuwe republiek te maken. Toch blijft ze in haar hart een Nederlander.

We lopen samen naar binnen. Haar kleine huisje ligt in een kampung, woonbuurt, aan de rand van de metropool Jakarta, in een smal straatje tegenover de moskee. Ik kon het maar moeilijk vinden. Een huisnummer staat er niet op. Toen ik bij de warung, een klein eetstalletje, in haar straat de naam vanIbu, mevrouw, Helena liet vallen, wist de uitbater meteen over wie ik het had. ‘Oh, de Ibu uit Belanda, Nederland,’ opperde de eigenaar. Zelfs de buurt beschouwt haar nog steeds als een Nederlander. Al woont ze haar hele leven al in Indonesië en heeft ze zo haar stinkende best gedaan zich helemaal aan de cultuur aan te passen. Ze bekeerde zich na haar huwelijk met een Indonesiër tot de islam. Ze draagt om haar hoofd te bedekken een typisch Javaans moslimmutsje. Haar blauwe ogen en haar witte huidskleur verraden haar afkomst. Ze blijft die Buleh, een ‘witneus’.

We drinken samen een glas mierzoete aanmaaklimonade op haar sofa. Een feestdrankje dat ze speciaal voor mij vandaag heeft gekocht. Het is tropisch heet. Enige verkoeling is er niet. Ze heeft geen geld voor airconditioning of een ventilator. Aan de simpele inrichting van haar huis kan ik aflezen dat ze het niet breed heeft. De woning telt slechts twee kamers. Bovendien heeft ze ook nog eens de zorg voor haar gescheiden dochter en haar kleinzoon. In Indonesië zeg je geen nee tegen je kinderen. Al weet je diep in je hart dat ze wel erg gemakkelijk op je zak teren. Zeker als grootmoeder word je geacht te blijven verzorgen en je geld samen met je familie te delen. Voor kinderen ligt dat anders, constateer ik na verschillende ontmoetingen met bejaarden in Indonesië. Jongeren kijken vaak nauwelijks om naar hun arme moeder. Zelf is ze te trots om haar kind om financiële hulp te vragen.

Voor ik het weet staan er nog twee bejaarde Hollandse vrouwen op de stoep. Het blijken Thea, de oudste zus, en Betty, de jongste zus, van Helena te zijn. Ze hebben eveneens blauwe ogen en een witte huid. Ze spreken allemaal nog zo fraai Nederlands. De zusjes voelen zich net zoals Helena ook een Hollander. ‘Mijn vader was een Nederlander. Mijn moeder was een Nederlander, dan ben ik toch ook een Nederlander?’ redeneert Betty.

Boekgegevens

Wilma van der Maten, Vergeten door het Vaderland, Uitgeverij Conserve, ISBN 978 90 5429 384 2 (€ 17,99)

Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie augustus 2015