In Rusland in oorlog 2 zien we hoe de Koude Oorlog-stijl van Poetin gevaarlijke warme trekjes heeft gekregen. Ondertussen wordt onderzocht wie het MH17-toestel op 17 juli 2014 heeft neergehaald. Sterke vermoedens wijzen in de richting van de door Rusland gesteunde separatisten.
De gouden nimfen koesteren zich in het water dat in grote stromen langs hun glimmende lichamen stroomt. De mythologische figuren staan in een ruime kring. In een rechte lijn van deze enorme ronde waterpartij, in de richting van het landbouwpaviljoen, spuit het water uit fonteinen die een uitgestrekt en imposante waterbed spreiden. Dit sprankelende spel van waterstralen kreeg in de gloriejaren van de Sovjet-Unie de naam ‘fontein van de Vriendschap der Volken’. De gigantische kletterende watermassa vormt het hart van de Tentoonstelling van de Successen van de Volkseconomie, voor de Moskoviet kortweg VDNCh. Het tentoonstellingscomplex beslaat enkele honderden hectares. Vermaak, educatie en vooral patriottisme moeten hier samengaan. Een ingrijpende renovatie waarin de Russische overheid vele miljarden euro’s heeft gestoken is in gang gezet om de afgebladderde VDNCh weer te laten blinken, net als de gouden nimfen op de fontein.
Ik wandel er vaak, want het is een paar honderd meter van mijn appartement in Moskou. De ambities die Rusland heeft met het complex doen herinneren aan de glorietijden onder Stalin en de herrijzenis van het complex na de Tweede Wereldoorlog. De VDNCh slokt zelfs mijn geliefde botanische tuin en het Ostankinopark op. Beide groene oases in Moskou worden meegenomen in het gigantische renovatieproject. Maar er blijft iets vreemds hangen rond deze plek in het noorden van Moskou.
In de Sovjetjaren toonden de paviljoens van de Sovjetrepublieken hier hun successen, bereikt onder de vlag met de hamer en de sikkel. De elektrificatie en de gasificatie van het arbeidersparadijs werden er breed uitgemeten. Ook de successen in de ruimtevaart waren er te bewonderen. Tussen al deze successen kon de Moskoviet wandelen, ijsjes eten, sjasjliek verorberen en genieten van een zomerse dag. Ik zette er mijn eerste stappen in de nadagen van het Sovjetrijk.
Er waren weinig successen meer te melden. Integendeel, het verval was overal voelbaar. De Sovjet-republieken waren hun belangtelling voor de paviljoens kennelijk ook kwijt, want vele bouwwerken toonden tekenen van ernstig verval. Het park was een idee van Stalin. Het ging in 1939 open, maar de Tweede Wereldoorlog verstoorde de Sovjetdroom die het park moest uitstralen. Het duurde tot 1958, onder Nikita Chroesjtsjov, voordat de burgers de etalage van de Sovjetsuccessen terugkregen. Een metrostation met dezelfde naam opende in dat jaar bij VDNCh. Tot de dag van vandaag voert de metro in de zomer elke dag en in de wintermaanden vooral in de weekeinden massa’s mensen aan die een bijzondere band hebben met deze plek. Ik hoefde niet ver te reizen om elke dag de teloorgang van het Sovjetrijk te volgen. Ze waren op VDNCh zichtbaar. Het wilde kapitalisme veroverde het park aan het eind van de jaren tachtig en in het begin van de jaren negentig. De paviljoens van de vijftien Sovjetrepublieken veranderden in uitdragerijen van goedkope waar uit China. Ik zag een wereldrijk in verval samengebundeld in een amusementspark waar roestige kermisattracties er niet in slaagden kinderharten te veroveren. Hier en daar een gedrogeerde beer die loom uit zijn ogen kijkend met de slecht geklede dagjesmensen op de foto ging. De eigenaar van de beer ontving per klant een paar roebel die tijdens de overdracht van het bedrag al vele procenten in waarde verminderde.
Boekgegevens
Peter d’ Hamecourt , Rusland in oorlog deel 2, Uitgeverij Conserve, ISBN 978 90 542 9380 4 (€ 19,99)
Dit fragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2015
