Het Joodse plaatsje Kreskol lag een eeuw lang verstopt in de bossen van Polen. Het bleef gespaard tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust is voor hen een onbekend begrip. Totdat Pescha Lindauer na haar scheiding opeens verdwijnt.
De meteoor
Zelfs in een tevreden, rustig stadje als het onze is er altijd wel iemand die je nooit meer wilt zien. Pesje Lindauer had zo iemand getroffen. Een man wiens tronie haar tot razernij dreef en bij het horen van wiens stem ze haar vuisten balde en haar kaken op elkaar klemde. Een man die haar in haar dromen achtervolgde, haar martelde met zwepen en vuur, en na wiens verschijning altijd de vage geur van zwavel bleef hangen als ze wakker werd. Het was extra jammer dat de persoon in kwestie haar man was, Jisjmoël. Een paar maanden nadat er een huwelijksovereenkomst was gesloten en een bruidschat was betaald, vroeg Pesje haar man om een scheiding. Voor de meeste mensen in ons stadje was dat niet bepaald een verrassing. We hadden allemaal de ijzigheid tussen het echtpaar gezien als ze op vrijdagmiddag over het marktplein liepen om hun inkopen voor de sjabbat te doen. De spannende roddel deed de ronde dat Pesje een vrouw was met vreemde voorkeuren en dat ze haar man sloeg als ze samen in bed lagen. De buren vertelden maar al te graag dat de twee midden in de nacht tegen elkaar gromden als een stel wilde dieren in een kooi. En het verhaal ging (en wie zal zeggen of er een kern van waarheid in zat) dat Pesje de avond voor de huwelijksovereenkomst werd gesloten naar haar vader was gegaan om hem te smeken de hele boel af te blazen. Het enige wat iedereen echt verraste, was dat Pesje het lef had om zo snel na de bruiloft een eind te maken aan het huwelijk. ‘Had dat mens nou niet een jaartje kunnen wachten voor ze de handdoek in de ring gooide?’ vroeg Ester Rosen aan de vrouwen die bij haar marktkraampje rondhingen. Allemaal klakten ze instemmend met hun tong. De rebbetsin* werd op Pesje afgestuurd om te zien of het huwelijk op de een of andere manier nog te redden viel.
‘Is je bezwaar gebaseerd op iets wat in het donker gebeurt?’ vroeg de rebbetsin, die er geen doekjes om wond. ‘Want als dat zo is, kan er wat aan gedaan worden. Er kan eens serieus met Jisjmoël worden gepraat, één op één, om hem bij te praten over hoe dat allemaal in elkaar steekt.’ ‘Nee,’ zei Pesje. ‘Het huwelijk had überhaupt niet moeten plaatsvinden. We zijn totaal ongeschikt voor elkaar.’ ‘Waarom zeg je dat? Noem eens wat redenen.’ ‘Ik kan er niet precies de vinger op leggen,’ zei Pesje een tikje cryptisch. ‘Het is meer dat ik die kop van hem niet meer kan zien.’ ‘Je kunt niet zomaar van hem scheiden,’ zei de rebbetsin. ‘Er moet een reden zijn.’ Pesje Lindauer somde plichtsgetrouw een paar van haar mans tekortkomingen op – van zijn koppige zwijgzaamheid tot zijn slechte adem, zijn woede-uitbarstingen en chagrijn – en de rebbetsin hoorde haar aan zonder haar in de rede te vallen en wuifde het toen allemaal weg.
Max Gross, In Polen lag een sjtetl, Uitgeverij Signatuur, 496 pagina's (€ 24,99)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie augustus 2021.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
