In 1956 was sprake van een grote crisis in het huwelijk van Juliana en Bernhard, de monarchie werd bedreigd en Juliana moest de vriendschap met haar vriendinnen van de Oude Loo-conferenties verbreken in opdracht van premier Drees en de commissie-Beel met voor haar tragische gevolgen.
De consequenties van de crisis van 1956 en met name van de adviezen van de commissie-Beel waren groot voor Juliana. Ze moest breken met haar vertrouweling Greet Hofmans én met haar vriendinnen Rita, Bep en Erna. Bovendien mocht ze ‘haar’ conferenties op het Oude Loo niet meer bijwonen. Maandenlang leefde Juliana in de veronderstelling dat de vriendinnen en de conferenties slechts tijdelijk uit haar leven zouden verdwijnen. Dat bleek een misvatting. In 1956 werd een ferme streep gezet onder contacten die voor de vorstin bijna een decennium lang zeer wezenlijk waren geweest.
‘Aan jarenlange vriendschappen kwam een einde. Een gevoelige Juliana heeft het beslist niet onberoerd gelaten.’ Aan deze constatering van Cees Fasseur hoeft niet getwijfeld te worden. Het was voor Juliana een groot persoonlijk drama dat zij het contact met haar Baarnse vriendinnen moest verbreken. Toch is het niet zo, zoals de chroniqueur van de huwelijkscrisis in Juliana & Bernhard vermoedt, dat de vorstin na 29 augustus 1956 met geen van hen nog contact heeft gehad. Dat contact was er, sporadisch, nog wel. Zo was er half november 1956 een emotionele briefwisseling tussen Juliana en Rita van Heeckeren, die een cadeau (vermoedelijk een shawl of iets dergelijks) naar Soestdijk had teruggestuurd. Juliana zond het op haar beurt weer retour met een schrijven vol onderstrepingen, dat een beeld schetst van de heftigheid van de confrontatie tussen de vorstin en haar vriendin.
Lieve Rita, was is dat nou voor onzin – hier heb je ’t terug, ik wil het niet meer hebben, doe er mee wat je wilt, geef ’t aan een Hongaarse of wat dan ook. Stel je voor dat kleine gebaren van vriendschap niet meer zouden mogen!!
Rita – je overdrijft. In ’t laatste gesprek dat we samen hadden heb je me verwijten gemaakt die aperte onjuistheden waren. Dat vind ik niet zo erg – dààrom niet, omdat ik zo geleden heb van aperte onjuistheden die van àndere kant komen, zodat dat een zeker evenwicht begint te geven! En ook: omdat ik je ken, en dus ook je grote trouw ken (je radicale trouw) aan het hoogste. ’n Ietsje overdrijving neem ik dan op de koop toe. Maar pas op voor té veel overdrijving.
Ik mijd je nu – heel eerlijk gezegd – omdat ik zelf niet verstrikt wil worden in je vanouds bijna feilloze intuïtie en je nieuwe overdrijving. Ik heb het al moeilijk genoeg!
Nu ben je woest op me. Als dat zo is, ’t geeft niks. Jij hebt mij op mijn beurt ook gegriefd (al vond ik dat niet erg, zie boven) – ’t komt allemaal wel weer eens op z’n pootjes terecht. Jij bent zo’n grote vriendin van me. Zult ’t altijd zijn. Nu zeg ik jòù ook eens iets onaangenaams, maar mag deze waarschuwing niet vóór me houden, daar ik ’t zo voel. Ouwe, je bent ’n schat en in ieder geval 1000x beter dan ik.
Je Lula
Boekgegevens
Han van Bree, De geest van het Oude Loo – Juliana aan haar vriendenkring 1947-1957, Uitgeverij Conserve, 978 90 542 9269 2 (€ 34,99)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juli 2015
Tragisch, zo’n briefje van de spiritueel angehauchte Juliana. Maar dat ze – zoals die malle commissie dacht – een gevaar was voor Nederland en de wereld, als ze haar betere dames- en herenclubje niet zou opgeven, lijkt me – in hindsight – sterk overdreven. Een ongelukkig, liefhebbend mens lijkt ze me beslist.