Net als Justine le Clercq groeit hoofdpersoon Titine in De roemlozen op in een kunstenaarsgezin in Den Haag. En net als Justine le Clercq raakt ook Titine aan lagerwal. Het is voor Le Clercq te hopen dat de parallellen met haar eigen leven hiermee ophouden. Want De roemlozen is het verhaal over de verknipte relatie die Titine onderhoudt met haar hysterische moeder Moema en haar vruchteloze pogingen een scenario te schrijven voor de gemankeerde filmregisseuse Welmoed. Tussen die twee verhoudingen door, duiken ook haar ‘verloofde’, de alcoholverslaafde Boi en haar vader op, die consequent wordt aangeduid met ‘de beroemde kunstenaar’.
De grote gemene deler tussen deze vijf personages is een totaal misplaatste hoop op een grootse toekomst, waarbij Titine nog wel de meeste realiteitszin aan de dag legt. Boi kan zijn beeldhouwwerken aan de straatstenen niet kwijt en Welmoed geldt al een decennium als veelbelovend regisseuse, maar ze slaagt er maar niet in een producent aan de haak te slaan. Moema hoopt ondertussen stiekem dat haar echtgenoot het leven laat, omdat hij ‘dood veel meer waard is, veel meer’.
Het gebrek aan daadkracht in de zoektocht naar een producent voor de film doet in de verte denken aan Elsschot’s Kaas. In De roemlozen is dat onvermogen tot handelen echter op een totaal andere manier uitgewerkt. Waar Frans Laarmans in Kaas vol goede moed niet veel verder kwam dan het maken van enthousiaste plannen, vieren in De roemlozen lusteloosheid (Bij Welmoed, Boi en Titine) en verwijten (van Moema) hoogtij. Die passages maken Le Clercq’s debuut tot een soms zwaarmoedige, maar zeker ook geestige roman.
De grootste kracht van de roman schuilt in de dialogen. De protagonisten babbelen wat af, maar lijken elkaar maar niet te willen horen. Regelmatig bestaan de gesprekken in stamkroeg La Mano meer uit twee door elkaar lopende monologen dan uit een daadwerkelijk tweegesprek. Pas wanneer Titine haar moeder de tragische geschiedenis van haar broertje Roche voor de voeten werpt, toont moema zich een echte moeder en een menselijke vrouw. Dat levert tegen het slot een aantal ontroerende scènes op, die door hun bizarre setting nog altijd het merkwaardige karakter van de roman blijven voeden. Justine le Clercq durft de grenzen van menselijke relaties en motivaties af te tasten. In bizarre dialogen en uitvergrote karaktertrekken rekent ze af met de menselijke hang naar het ophouden van schone schijn en eigenbelang. Een serieuze boodschap, die door goed gedoseerde humor en karikaturale personages niet al te serieus genomen moet worden.
Justine le Clerq, De roemlozen, Uitgeverij Podium, ISBN 978 90 575 9433 5 (€ 18,50)
Bespreking – De roemlozen
