De naam Salman Rushdie is beladen door zijn geschiedenis met de islam: Rushdie is vogelvrij verklaard en dook tien jaar onder in Groot-Brittannië. In zijn nieuwe roman Twee jaar, acht maanden en achtentwintig nachten, gebaseerd op de verhalen van Duizend-en-een-nacht, mijdt hij het onderwerp zeker niet.
Door Romy van den Nieuwenhof
De sprookjes van Duizend-en-een-nacht zijn eeuwenoud, maar spreken nog steeds veel lezers aan vanwege hun tijdloze thematiek. Het is een raamvertelling, waarin prinses Scheherazade verhalen vertelt als Aladin en de wonderlamp en Sinbad de zeeman. Het Arabische verhaal, grotendeels afkomstig uit Rushdies geboorteland India, is van oorsprong erotisch getint en was daarom erg omstreden. Een logische inspiratiebron voor Rushdie: hij snijdt zelf het thema erotiek ook graag aan. In zijn werk is hij niet bang voor gevoelige onderwerpen.
Twee jaar, acht maanden en achtentwintig nachten begint met het verhaal van Ibn Rushd, een grote filosoof en man van de rede, die kinderen verwekt bij een belangrijke Jinniprinses. Jinns zijn geesten die een menselijke vorm kunnen aannemen. Er is een duidelijke link tussen Salman Rushdie en zijn hoofdpersonage; Ibn Rushd is door een geloofscrisis de ‘grootste gesel van de filosofie’ geworden.
Rushdies roman is geen traditionele raamvertelling zoals Duizend-en-een-nacht, maar er is wel een link tussen de verhalen die na het eerste hoofdstuk volgen: het gaat over de nazaten van Rushd en zijn Jinniprinses. De nazaten weten niet dat zij jinns zijn, maar door een grote storm die over New York woedt is de poort naar de jinniwereld weer geopend en krijgt de prinses de kans haar nazaten te bezoeken.
De sprookjeselementen zijn her en der aanwezig in de nazaatverhalen; Meneer Geronimo zweeft een paar millimeter boven de grond en een baby zorgt ervoor dat alle mensen die ergens schuldig aan zijn onder de brandblaren zitten. Toch verliest het verhaal soms de sprookjesmagie omdat het zich in de moderne tijd afspeelt. Af en toe leest het stroef door de tekstboekachtige stijl met veel verwijzingen naar filosofen. Met vlagen is Rushdie erg grappig, bijvoorbeeld wanneer de Indiase jongen Nirmaal, die naar Amerika verhuist, ‘zo wanhopig graag normaal wilde zijn dat hij zijn naam had veranderd in Normaal.’
Rushdie kan gezien zijn reputatie misschien geen luchtig romannetje schrijven, maar door de grote onderwerpen en puzzelachtige structuur leest zijn nieuwe roman niet altijd even lekker weg. Het is een boek dat moeite kost, en waarbij je je continu bewust bent van zijn achtergrond. En zijn kennis, want hij strooit graag met grote namen. Het is een roman waar Rushdie-liefhebbers blij van zullen worden, maar ikzelf na de eerste helft niet meer zo. Desalniettemin is het interessant om te zien dat iemand die zo verweven is met de geschiedenis van Duizend-en-een-nacht een eigen moderne versie maakt die de tijdloosheid van het originele verhaal benadrukt.
Boekgegevens
Salman Rushdie, Twee jaar, acht maanden en achtentwintig nachten, vertaling: Uitgeverij Atlas Contact, ISBN 978 90 254 4603 1 (€ 24,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie september 2015
Er staat op de omslag achtentwintig nachtenachten, In het manchet van de recensie staat achtentwintig dagen, ook in de recensie zijn het achtentwintig dagen en zelfs bij de boekgegevens staat achtentwintig dagen. De recensie van Hans Bouman in De Volkskrant maakt dezelfde fout. Ook die heeft het in de recensie twee keer over achtentwintig dagen terwijl hij wel weet uit te rekenen dat 1001 nacht twee jaar, acht maanden en achtentwintig NACHTEN zijn ( en nog een). En nog volharden dat het een weinig elegante titel is.
Dank voor de oplettendheid. We hebben het op de site inmiddels aangepast.