Waar was de AIVD ten tijde van de moord op Pim Fortuyn? Heeft de MIVD foutieve informatie verschaft aan de vooravond van de inval in Irak of de evacuatie uit Afghanistan? We willen weten wat de Nederlandse geheime diensten eigenlijk doen, maar kan dat wel?
Door Rik Mets
In Uiterst vertrouwelijk: achter de schermen van de Nederlandse geheime diensten wordt onder redactie van Constant Hijzen, Bart Jacobs, Rowin Jansen en Florentijn van Kampen een poging gedaan meer inzicht te geven in het reilen en zeilen van de AIVD en de MIVD. Daarbij dient het rapport-De Meijer als de leidraad voor de onderwerpen die in het boek aan bod komen. Marinus de Meijer was een medewerker van de Binnenlandse Veiligheidsdienst. Enkele jaren voor zijn pensioen kreeg hij de ietwat vage vraag of hij een historisch overzicht wilde schrijven van de BVD. Zijn studie met de titel De geheime dienst in Nederland 1912-1947 belandde aanvankelijk in een archief en wordt pas sinds enkele jaren gebruikt door verschillende wetenschappers. Het rapport geeft een overzicht van de ontstaansgeschiedenis van de Nederlandse geheime diensten en de doelen en taken die bij de geheime dienst horen.
Het zijn deze doelen en taken die de verschillende auteurs van Uiterst vertrouwelijk als uitgangspunt nemen voor hun bijdragen. Zo schrijft Contant Hijzen over de geschiedenis van de Nederlandse geheime dienst. Eleni Braat en Beatrice de Graaf, beiden van de Universiteit Utrecht, behandelen onderwerpen zoals de politisering van inlichtingenwerk en terrorismebestrijding. Daan Groot en Ingmar Westerman behandelen de vraag in hoeverre de geheime dienst ‘geheim’ is. Door middel van een breed scala aan onderwerpen krijgt de lezer een beeld van het doen en laten van de AIVD en de MIVD.
Een leuke toevoeging is ook dat de lezer aan het einde van het boek zelf kan proeven van spionagewerk. Zo wordt hij bijvoorbeeld uitgedaagd om een geheime code te kraken. Het geeft je het idee dat je op deze manier kunt weten hoe het is om spion te zijn. Spionagewerk fascineert immers, getuige de vele films, series en boeken over dit onderwerp. De burger wil er altijd meer van weten. En dat is precies waar de auteurs tegenaan lopen. Zolang het over de geschiedenis van de Nederlandse inlichtingendienst gaat, kan er rijkelijk geput worden uit het rapport-De Meijer. De theorie achter spionagewerk is eveneens publiekelijk beschikbaar en wordt in verschillende bijdragen uitgewerkt. De lezer krijgt zodoende een heel aardig beeld van wat de geheime diensten hebben gedaan. Maar over wat ze nu doen, daar kan vanwege de aard van het weinig over geschreven worden. Het blijft immers geheim. We willen er meer van weten, ook als het niet kan.
Constant Hijzen e.a. (red.), Uiterst vertrouwelijk: achter de schermen van de Nederlandse geheime diensten,
Querido Facto, 312 pagina’s (€ 23,50)
