De Spaanse schrijfster Julia Navarro werkte eerst als politiek verslaggever voordat ze zich op het schrijven van fictie stortte. Vanuit het niets is alweer haar achtste roman, waarin Brussel het toneel is van weerzinwekkende aanslagen. Ze laat zien dat de dader gedreven werd door een keerpunt in zijn leven.
Door Hugo Jager
De jonge Abir Nasr en zijn familie wonen in Zuid-Libanon. Ze liggen te slapen als er ineens Israëlische soldaten voor de deur staan. Ze zijn op zoek naar sjeik Mohsin, een terroristenleider van de Cirkel. De Israëliërs gebruiken grof geweld en vermoorden de ouders van Abir. Zelf weet hij samen met zijn broer Ismail ternauwernood te ontsnappen aan het onheil.
Julia Navarro laat er in haar roman geen twijfel over bestaan dat zo’n ervaring cruciaal is in een mensenleven. Abirs vertrouwen in de mensheid is ver te zoeken. Hij zint op wraak en ziet het plegen van terroristische aanslagen als uitweg. Daarin speelt ook de opvoeding een rol. Abir en zijn broer worden grootgebracht door een oom van zijn vader, die eerst in Parijs en daarna in Brussel woont. Hij leert hen godvrezende gelovigen te zijn. Abir en zijn broer horen eigenlijk alleen maar dat westerlingen verdorven zijn. ‘Op een dag is heel Europa van ons,’ houdt hij de kinderen voor. Het is dan al geen verrassing meer als Abir zich aansluit bij de Cirkel.
De auteur verdiept het verhaal door naar andere perspectieven te zoeken. Een belangrijke verteller is één van de Israëlische daders van de moordpartij op Abirs ouders. Hij heet Jacob Baudin, werd net als Abir geboren in Libanon en verhuisde als kind met zijn ouders naar Parijs. Beide jongens werden op school gepest met hun Arabische accent. Ze lijken ergens op elkaar en dan komen ze toch tegenover elkaar te staan. In de kern is dat ook wat Navarro wilde laten zien met deze roman. In een recent interview in Het Parool zegt ze: ‘De roman is voortgekomen uit het gebrek aan begrip tussen westerse en oosterse landen. Een van de grootste problemen van deze 21ste eeuw is de ontworteling die mensen ervaren nadat ze, meestal noodgedwongen, van het ene naar het andere land zijn verhuisd.’ De schrijfster legt de vinger op de zere plek. ‘De vluchtelingen komen uit andere landen met andere gebruiken en normen en waarden, en de ontvangende landen weten weinig van hun achtergrond en kunnen zich daardoor moeilijk met hen verbinden.’
De spanning in het boek loopt op. Al snel is het niet meer de vraag of Abir een aanslag gaat plegen maar meer wanneer. De schrijfster schetst treffend de situatie in Brussel: ‘De straten waren bijna leeg. Al achtenveertig uur lang zat het merendeel van de burgers aan de televisie gekluisterd. De angst had zich over de stad verspreid, de onvermijdelijke vraag was waar de terroristen de volgende aanslag zouden plegen.’
In de basis is dit een goed opgezette roman. Navarro toont moed door in de huid van een terrorist te kruipen bij wie wraakgevoelens allesbepalend zijn. De worsteling van Jacob is goed voor te stellen. Natuurlijk wil hij Israël verdedigen maar hij heeft ook gewetensbezwaren als het gaat om de manier waarop dat soms gebeurt. Nachtmerries over die nacht in Libanon blijven hem achtervolgen. Stilistisch zijn er best redenen om minder positief te zijn. Zo zijn dialogen niet Navarro’s sterkste kant. Soms haper je tijdens het lezen omdat niet duidelijk is wie wat zegt. Verder valt het repetitieve karakter van het boek op. Zo moet je een aantal keer lezen dat Mohsin van zijn strijders complete toewijding aan de strijd verwacht en toeristische uitstapjes ondenkbaar zijn. Twijfelt Navarro aan het geheugen van haar lezers of gelooft ze in de kracht van herhaling? Hoe dan ook, de schrijfster toont met deze roman een knap staaltje van haar kunnen. Ze maakt duidelijk dat iedere handeling een reactie oproept. En niets doen meestal de beste optie is.
Julia Navarro, Vanuit het niets, Vertaling: Marjan Meijer, Uitgeverij Wereldbibliotheek, 393 pagina’s (€ 24,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juli 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
