Annette, een heldinnenepos is het imposante verhaal van Annette Beaumanoir (1923-2022), geboren in Bretagne en opgegroeid in een gelukkig en sociaal nest. Op hoogbejaarde leeftijd ontmoet ze auteur Anne Weber aan wie ze haar leven uit de doeken doet. Deze heeft gekozen om het te verpakken in een verhalend prozagedicht, zonder rijm.
Door Marjon Nooij
Een gevoel van onrechtvaardigheid is Annette met de paplepel ingegoten. Ze ‘[…] is pacifist tot ze op haar vijftiende liever terrorist wil worden’ en kan dan niet bevroeden dat ze er niet ver naast zit. Wanneer er in 1936 vrouwen uit het Spanje van Franco vluchten, kunnen ze rekenen op hulp van het gezin Beaumanoir.
Al op haar zeventiende, aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, sluit ze zich aan bij het verzet en smokkelt ze haar eerste pakje. Ondertussen begint ze een studie medicijnen, ’terwijl ze ganshartig droomt van een lotsbestemming, van offers en heldendaden’. Tegen de regels van haar opdrachtgevers in weet ze toch twee Joodse kinderen te redden van een aangekondigde razzia. Het paradoxale hierbij is dat ze dezelfde dag haar eigen ongeboren kindje in handen geeft van een engeltjesmaakster.
Een ontmoeting met een trotskist voedt haar socialistische hart, wekt haar interesse voor het communisme en ze sluit zich hierbij aan. ‘[…] alles staat op zijn kop in haar / nieuwe leven: wat vroeger slecht was – liegen, / spioneren, stelen – is nu goed, simpelweg / zolang het doel goed is waarvoor je het doet.’ Beaumanoir leeft in angst en euforie, met gevaar voor eigen leven streeft ze haar ideologie na en haar levensmissie om degenen die in nood zitten te helpen. Ze is een held – wordt na de oorlog door de Yad Vashem onderscheiden – maar blijft daar zelf vrij nuchter onder.
Tijdens een vakantie in 1954 naar Algerije ziet ze de gevolgen van de Franse overheersing en biedt ze haar hulp aan de onafhankelijkheidsbeweging FLN, door koffers geld te transporteren. Wanneer ze tijdens een van haar missies, verdacht van terrorisme wordt opgepakt en tot tien jaar gevangenisstraf veroordeeld, is ze zwanger. Ze mag haar bevalling thuis afwachten en weet te ontsnappen naar het soevereine buurland Tunesië, waar ze haar werkzaamheden voortzet als arts.
Op virtuoze wijze speelt Weber met de taal, gooit uitdrukkingen door elkaar, lardeert het geheel met citaten van Beaumanoir zelf. Ze is er met deze biografie in geslaagd haar eerbied voor de heldin te tonen, maar het niet onnodig sentimenteel of zwaarmoedig te maken, door met haar eigen emoties op afstand te blijven en onnodige opsmuk achterwege te laten. Ze heeft weliswaar gekozen voor de vorm van een heroïsch epos, maar heeft zich niet krampachtig gehouden aan een vast ritme en gunde zichzelf voldoende vrijheden om de memoires van de vrijheidsstrijdster te vormen tot een prettig leesbaar ‘heldinnendicht’.
Een indrukwekkend mens heeft een erepodium gekregen voor haar strijd tegen onrechtvaardigheid.
Anne Weber, Annette, een heldinnenepos, vertaling: Anne Folkertsma, Uitgeverij Orlando, 224 pagina’s (€ 23,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie mei 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
