In een verrassend essay bij het Boekenweekthema ‘Eerste liefde’ neemt Marieke Lucas Rijneveld ons mee naar de basisschool De Regenboog, waar de auteur zijn eerste liefde beleeft. Een ode aan juffen en verhalenvertellers.
Door Mirjam Mulder
Rijneveld keert in Het warmtefort terug naar zijn geboortedorp, waar zijn basisschool op het punt staat gesloopt te worden. Een vleermuizenplaag steekt hier echter een stokje voor. ‘Toen ik hoorde over het bezoek van de gladneuzen (…) dacht ik aan mijn jeugd op De Regenboog, aan de haast magische tijd die ik daar beleefde, maar ik dacht vooral aan mijn eerste grote liefde: de juf. Of eigenlijk: aan alle juffen.’ Zo begint hij het verhaal te vertellen van een kind met een open blik, een onstuitbare fantasie en een grote behoefte om gezien, begrepen en geliefd te worden.
Of Het warmtefort een essay is, daar kan over getwist worden. Er wordt geen centrale vraag gesteld of argumenten uiteengezet. Rijneveld vertelt simpelweg hoe hij als kind de liefde die hij thuis miste vond bij de juffen op zijn school, die zo voor altijd een plek in zijn hart veroverden. Daarmee is het zowel een ode aan juffen (en een enkele meester) als een inkijkje in de ontstaansgeschiedenis van deze schrijver, die de begaande wegen steevast naast zich neerlegt.
De auteur groeide op in een boerengezin in Nieuwendijk, waarbij aan tafel altijd een stoel werd vrijgelaten voor de Heere. Nadat zijn broer omkomt bij een fietsongeluk, trekt ‘het rouwmonster’ bij het gezin in. Na die verschrikkelijke gebeurtenis zoekt de jonge Rijneveld warmte en aansluiting buitenshuis. Gelukkig is daar juf Christa, die hem écht ziet voor wie hij is. Hij voelt zich compleet gelukkig als hij bij haar op schoot mag om voorgelezen te worden. ‘Het was verrukkelijk om daar in die luisterkuil – zoals ze haar schoot noemde – te mogen zitten en mijn hoofd tegen haar borst te leggen.’
Verhalen speelden een vormende rol terwijl Rijneveld opgroeide. Zo vond hij een zielsverwant in Matilda uit het boek van Roald Dahl, een meisje dat ook niet begrepen werd door haar ouders en ook niet goed was in leren lezen, schrijven en rekenen. Alleen juf Engel ziet hoe bijzonder ze is. ‘Juf Engel is meer dan een onderwijzeres, meer dan een moeder: ze is een pleister, een pleister tegen het bloeden, tegen het gemis dat er niemand is die ziet wat er allemaal in Matilda verscholen zit.’ Net als Matilda ontdekt Rijneveld dat hij wél ergens goed in is: verhalen verzinnen. En zijn juffen moedigen dat aan.
Aan het eind van het boek gekomen maakt het je niet meer uit of Het warmtefort nou een essay is of niet, dit pure en beeldend vertelde verhaal over de liefde van een kind voor zijn juffen laat je terugdenken aan de juffen en meesters die jou met hun zachte hand hebben begeleid op het pad van je leven, en dat is een welkome afwisseling in deze roerige tijden.
Marieke Lucas Rijneveld, Het warmtefort, Stichting CPNB, 64 pagina’s. Verkrijgbaar voor € 5,- tijdens de Boekenweek van 9 t/m 18 april.
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
