Als de zestienjarige Lanya na zeven jaar bij een pleeggezin weer wordt herenigd met haar Irakese ouders, verwachten zij dat hun dochter weer ‘normaal’ gaat doen, zoals vroeger. Maar daar heeft Lanya helemaal geen zin in… De levens van Lanya van Mirjam Oldenhave vertelt het waargebeurde verhaal van een meisje dat gevangen raakt tussen twee culturen.
Door Ilse van Oosten
Toen Lanya als kind met haar ouders uit Irak naar Nederland vluchtte, kwam zij samen met haar zusje in een pleeggezin, terwijl haar ouders in het AZC verbleven. Pas na zeven jaar kwam het gezin weer samen, nadat er een verblijfsvergunning was verstrekt. Maar deze hereniging is niet de blije gebeurtenis die je zou verwachten. Tijdens haar verblijf bij een pleeggezin is Lanya ingeburgerd geraakt, terwijl haar ouders nog vasthouden aan de normen en waarden van hun thuisland. Uiteindelijk besluiten ze om Lanya uit te huwelijken, en hoewel ze in eerste instantie onderduikt om dit te voorkomen, lukt het haar uiteindelijk niet om hieraan te ontsnappen.
De levens van Lanya is gebaseerd op een waargebeurd verhaal, jij was namelijk zeven jaar lang de pleegmoeder van Lanya. Wat motiveerde jou om pleegmoeder te worden?
‘Mijn moeder was pleegdochter en ze had zoveel geluk met haar pleegmoeder, mijn oma dus. Dat was zo’n lieve en bewonderenswaardige vrouw. Zij is mijn grote inspiratie geweest.’
Nadat Lanya uit jullie pleeggezin vertrok, heeft ze een heleboel meegemaakt voor nog zo’n kort leven. Wie van jullie kwam op het idee om hier een boek over te schrijven?
‘Het idee kwam van Lanya, zij wilde in eerste instantie alles van zich af schrijven. Toen zij een grote stapel volgetypte A-viertjes had, vroeg ze mij of ik wilde helpen er een boek van te maken. Ik heb wel veel veranderd, bijvoorbeeld in de volgorde, maar het verhaal is helemaal van haar en dus waargebeurd.’
Vluchtelingen en hun integratie in de Nederlandse samenleving zijn complexe onderwerpen. Welke kanten van deze onderwerpen hoop je met dit boek op scherp te zetten?
‘Het belangrijkste thema is het opgroeien binnen twee verschillende culturen. Het was voor Lanya heel moeilijk om daar een goede weg in te vinden. Voor iedereen trouwens, ook voor haar ouders en voor ons, haar pleegouders, was dat een grote worsteling.’
Hoewel het een jeugdboek is, krijgt Lanya te maken met allerlei zaken die vaak als behorend tot de ‘volwassen wereld’ worden beschouwd, zoals trouwen en kinderen krijgen. Hoe wist je daarbij toch de stem en toon van een tiener te behouden?
‘Dat vonden we inderdaad heel moeilijk. We hebben de nadruk steeds op de cultuurverschillen gelegd en niet op bijvoorbeeld het (jonge) moederschap of haar huwelijk. Ik heb me steeds afgevraagd: zou een jong meisje dit nog wel denken of zeggen, of klinkt dit al als een twintiger? Daar ben ik constant op blijven letten.’
In het boek bestaan ook grappige scènes die aangeven hoe jong Lanya is, zoals ‘giechelend als schoolmeisjes’ spontaan bitterballen gaan eten, direct naast scènes die uit een heel ander leven lijken te komen, zoals de hierop volgende bevalling. Hoe heb je dit contrast gehandhaafd?
‘Dat ging vanzelf. Het is ook de verklaring van de titel: Lanya lijkt echt meerdere levens te hebben, namelijk de zorgen van een volwassen vrouw en de lol van een meisje van veertien. Inderdaad: giechelen in de kroeg en een dag later de bevalling.’
Doordat Lanya vrijwel volledig is geïntegreerd in de Nederlandse cultuur – of ‘verkaasd’ zoals zij het noemt – wordt ze eenmaal terug in Irak ook als buitenlander gezien. Waar liggen voor jou de grootste verschillen en raakvlakken tussen de twee culturen?
‘Het grootste verschil is de positie van de vrouw. Dit kwam bij Lanya bijvoorbeeld naar voren als de vrijheid en kans om zich te ontwikkelen zoals ze hier gewend was tegenover de dienstbaarheid die in Koerdistan van haar werd verwacht. Een ander verschil bestaat tussen het leven in familieverband zoals Lanya in Koerdistan kende en de individualistische instelling van de Nederlandse samenleving.
‘De raakvlakken zijn ook duidelijk: er is heel veel liefde, of het nou linksom of rechtsom gaat, alle ouders willen het beste voor hun kind. En humor overstijgt ook alle grenzen en culturen, heb ik tot mijn plezier mogen beleven.’
Om af te sluiten, wat heeft het verhaal van Lanya met jou gedaan als pleegmoeder, en wat hoop je dat het andere mensen meegeeft?
‘Ook al heb ik er terwijl het gebeurde met mijn neus bovenop gezeten, toch schrok ik weer van wat Lanya allemaal heeft moeten meemaken. En ik heb weer vol bewondering gezien (of gelezen eigenlijk) hoe flexibel zij ermee omging en hoe sterk ze nog steeds is.
‘Ik hoop vooral dat meiden die in dezelfde positie zitten, zich een beetje gesteund voelen. Verder heb ik geen boodschap, zoals: “Kies voor je eigen geluk” of zo, want ik weet dat dat voor mij makkelijk praten is.’
Mirjam Oldenhave, De levens van Lanya, illustraties: Carolien Wesselink, Uitgeverij Ploegsma, 160 pagina’s (€ 15,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie mei 2023.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
