Wat hebben een Duitse voetbalheld en een kampcommandant in de Tweede Wereldoorlog met elkaar gemeen? De een heeft een glorieus verleden, wordt op schouders gedragen en ziet zijn gezicht zelfs terug in nationale propaganda, de ander zit aan de drank en lijkt weinig te geven om de vele slachtoffers die hij maakt. En toch zijn beiden een en dezelfde persoon.
Door Marcel Vormeer
In Frank Krakes laatste bestseller, De grootste bankoverval aller tijden, komt de Nederlandse verzetsman Gerhard Nijland in de problemen bij de Duitsers en belandt hij uiteindelijk in het concentratiekamp Ahlem, naast Hannover. Terwijl Gerhard op appel staat wordt hij toegeschreeuwd door een reusachtige SS-Untersturmführer in de persoon van Otto ‘Tull’ Harder. De bijzondere geschiedenis van deze kampcommandant leende zich voor het plot van Krakes nieuwe boek: De verzetsman en de voetbalheld.
Otto ‘Tull’ Harder wordt geboren in Braunschweig en begint van jongs af aan op lokale veldjes te voetballen met wat vrienden. Door zijn atletische bouw wordt hij al snel een uitblinker, en zo begint zijn carrière langs verschillende clubs tot hij jaren later de ster van het Hamburgse HSV is geworden. Hij wordt met deze club twee keer landskampioen en maar liefst zeven keer Noord-Duits kampioen. Daarnaast vergaart hij extra roem als international in de Duitse Mannschaft.
Na de eerste paar vrolijke en enthousiaste jaren van zijn carrière barst in 1914 de Eerste Wereldoorlog los en meldt hij zich direct om zijn vaderland te dienen. Vier jaar later keert hij terug als oorlogsheld, maar alle dood en verderf hebben hun sporen achtergelaten. Hij blijft echter nog een ruime tien jaar succesvol als nationale voetbalheld. Als daar uiteindelijk dan toch een einde aan komt, mede door de fysieke effecten van zijn zware alcoholgebruik, zoekt hij vervanging voor dat sportieve saamhorigheidsgevoel. De NSDAP en daarna de SS bieden uitkomst.
Als vervolgens de Tweede Wereldoorlog aanbreekt, wordt de ooit zo joviale voetballer aangesteld als kampbewaarder, en later kampcommandant. In plaats van de sportieve prestaties timmert hij nu aan de weg als oorlogsmisdadiger, en zijn karakter lijkt steeds duisterder te worden: ‘Het aantal dodelijke slachtoffers stijgt tot astronomische hoogtes. Harder ondertekent zonder vragen te stellen de opdrachten tot executie en woont ze persoonlijk bij. Wel regelt hij een voetbal voor de gevangenen en organiseert hij wedstrijdjes. Dat de aangeklede geraamtes amper nog kunnen lopen is daarbij een kleine bijkomstigheid.’
Net als bij De grootste bankoverval aller tijden heeft Krake grondig onderzoek gedaan, en dat komt terug in elke regel van het boek. Met zijn kortbondige schrijfstijl geeft hij duidelijke feiten weer en het verhaal is dan ook makkelijk te volgen. In combinatie met het geringe aantal pagina’s is het bijna een hap-slik-weg-geschiedenisles, en daar zit dan ook de enige kanttekening. Soms mist er net wat sfeer in de achtergrondinformatie om je dieper in het verhaal te zuigen. Daar staat tegenover dat het verhaal wel is doorspekt met foto’s van de locaties en hoofdpersonen, iets wat we ook al gewend zijn van Krakes eerdere werk.
Met De verzetsman en de voetbalheld zet de auteur wederom een beeldend verhaal neer, ditmaal over de levensloop van een man die begint als populaire voetballer en eindigt achter slot en grendel. Hoewel het grootste deel van het boek over voetbalheld Otto Harder gaat, komen we er ook nog achter hoe het afloopt met onze verzetsman. In de opening van het verhaal krijgen we een grimmige impressie van de omstandigheden waaronder Gerhard in het concentratiekamp verbleef. Juist door die realistische opeenstapeling van feiten wordt je verbeelding gevoed en voelt het vaak alsof je naast de personages in de geschiedenis staat. Het is daardoor een indrukwekkend verhaal, vooral voor lezers van Krakes eerdere werken of voor iedereen die gewoon graag eens een middagje terug in de tijd gaat.
Frank Krake, De verzetsman en de voetbalheld. Uitgeverij Achtbaan, 96 pagina’s (€ 14,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie mei 2023.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
