Lewis Dartnells nieuwe boek Corpus behandelt uiteenlopende onderwerpen, waaronder het effect van de Zwarte Dood op de Europese bevolking, de gevolgen van het kweken van kinabomen in Nederlands-Indië en de menselijke neiging om overal patronen in te zien. Zijn insteek laat zich afleiden uit de ondertitel: Hoe de evolutie van het menselijk lichaam onze geschiedenis heeft bepaald. Hoe interessant het boek ook is, het vrouwelijk lichaam komt er bekaaid vanaf.
Sandra Broertjes
Natuurlijk is het zo dat vrouwen- en mannenlichamen deels hetzelfde functioneren. Zo hebben alle mensen vitamine C nodig en wanneer in vroeger tijden zeelieden vrouwen waren geweest, hadden ook zij scheurbuik gekregen na maanden op zee. Dartnell legt een link tussen het voorkomen van scheurbuik (middels rantsoenen citroensap), de voordelen die dat had voor de Britse marine en de opkomst van de maffia (op het wetteloze Sicilië huurden eigenaren van citroenboomgaarden krachtpatsers in om hun kostbare vruchten te beschermen). Andere boeiende verhalen gaan over de opkomst van endemieën en epidemieën. Toen Europeanen Amerika gingen verkennen, vielen zij ten prooi aan door insecten overgedragen ziekten (dat had onder andere tot gevolg dat Schotland opging in het Verenigd Koninkrijk), terwijl de bewoners op het Amerikaanse continent massaal stierven aan Euraziatische ziekten zoals de pokken. Afrikanen waren genetisch beter bestand tegen tropische ziekten en zij werden tewerkgesteld op de plantages in de Nieuwe Wereld, om onder meer te voldoen aan de vraag naar een verslavend middel: cafeïne. Over het koffiehuis schrijft Dartnell: ‘Het werd een nieuwe, openbare, democratisch zee nivellerende ontmoetingsplek waar mannen van alle gezindten samenkwamen (…).’ Dat er alleen mannen naar deze openbare ruimtes kwamen geloof ik, maar waarom dat zo was, waarom er een rolverdeling
is ontstaan tussen vrouwen en mannen, behandelt de auteur niet. In een voetnoot stelt hij: ‘Hoewel er biologische verschillen tussen de seksen bestaan, is er geen duidelijke antropologische reden aan te wijzen waarom sekseongelijkheid en het patriarchaat binnen gemeenschappen zo gebruikelijk is.’ Waarom niet op zoek gaan naar een verklaring? Bij de Tanzaniaanse Hadza, een volk van traditioneel levende jager-verzamelaars, zijn vrouwen en mannen gelijkwaardig, zo schrijft Dartnell. Als de opkomst van de landbouw zoals hij stelt tot hiërarchische samenlevingen leidde,
waarom kregen mannen dan meer macht en middelen (en een grotere plek in de geschiedschrijving) dan vrouwen? Dartnell besteedt bovendien aandacht aan een defect gen dat (bijna uitsluitend bij mannen) hemofilie veroorzaakt. Twee kroonprinsen leden eraan en dat had invloed op het begin van revoluties in Rusland en Spanje. Over een biologische eigenaardigheid bij vrouwen, het hymen, staat in Corpus geen woord, terwijl mythen over dat randje weefsel toch verweven zijn met onze geschiedenis. Dartnells boek zit vol Triviantwaardige feiten, maar het mannelijk bovenlichaam op het omslag is helaas goed gekozen.
Lewis Dartnell, Corpus, Hoe de evolutie van het menselijk lichaam onze geschiedenis heeft bepaald, Uitgeverij Thomas Rap, 455 pagina’s (€ 24,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie oktober 2023.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
