Er is de laatste tijd een aantal schitterende boeken verschenen waarin op een toegankelijke manier aandacht wordt besteed aan de oorlog. In de nieuwste aanwinst Toen het oorlog was, 1914-1918 staat de Eerste Wereldoorlog centraal. En ook dit is weer zo’n boek waarvan je zou willen dat iedereen het gaat lezen.
Door Jos Noorman
In 2020 verscheen Toen het oorlog was, 1939-1945. Een prachtig vormgegeven, informatief en toegankelijk geschreven boek over de Tweede Wereldoorlog. Geschreven voor kinderen, maar zeker ook een aanrader voor volwassenen. Het boek won terecht een Zilveren Griffel en inmiddels zijn er al meer dan 10.000 exemplaren van verkocht.
En nu is er dan Toen het oorlog was, 1914-1918. Het vervolg dus. Al klinkt dat een beetje raar voor een boek waarin we juist verder teruggaan in de tijd en waarin de voor ons wat minder bekende Eerste Wereldoorlog centraal staat.
Nederland was tijdens de Eerste Wereldoorlog neutraal en was dus niet actief bij de strijd betrokken. Dat is waarschijnlijk een van de redenen waarom deze oorlog bij ons wat minder vertrouwd is dan de Tweede Wereldoorlog. Toch benadrukken de schrijvers van het boek dat het ook belangrijk is om iets over deze oorlog te weten. De Eerste Wereldoorlog vormde namelijk niet alleen mede de aanleiding voor de Tweede Wereldoorlog, deze periode heeft ook veel invloed gehad op hoe de kaart van Europa er nu uitziet en hoe de verhoudingen in de wereld zijn geworden zoals ze nu zijn.
Een oorlog die het waard is om je in te verdiepen dus. Ook om lessen te trekken voor de toekomst, zo zeggen de schrijvers. ’En nu nog steeds hoor je in het nieuws over leiders die steeds sterkere wapens willen, en over groepen mensen die elkaar haten. “Wij tegen zij”, dat is het begin van elke oorlog. Hoe meer kinderen lezen en leren over beide oorlogen, hoe beter. Want dan weet je dat een oorlog voorkomen kan worden als je probeert het samen op te lossen, in plaats van de ander de schuld te geven.’
Het schrijversteam dat net als het vorige deel bestaat uit Annemiek de Groot, Liesbeth Rosendaal, Roos Jans, Juul Lelieveld en Marrit Boogaars heeft samen met illustratrice Irene Goede weer schitterend werk geleverd. Het verhaal van de Eerste Wereldoorlog wordt verteld in tien thematische hoofdstukken die in willekeurige volgorde zijn te lezen. Aan bod komen onder andere de aanleiding voor de oorlog, de belangrijkste hoofdrolspelers en de manier van oorlogsvoering. Maar er zijn ook hoofdstukken die inzoomen op hoe het dagelijks leven van de soldaten in de loopgraven eruitzag en wat de oorlog betekende voor de gewone mannen, vrouwen en kinderen in een dorp of stad.
Er is zelfs een hoofdstuk gewijd aan de rol van dieren in de oorlog. Nooit geweten dat soldaten naaktslakken meenamen in de loopgraven als bescherming tegen een gifgasaanval. Naaktslakken merkten het gas veel sneller op dan mensen en reageerden erop door in elkaar te krimpen. Wanneer de soldaten dat bij de slakken zagen gebeuren wisten ze dat ze heel snel hun gasmasker moesten opzetten.
Het boek staat vol met dit soort interessante feitjes. Maar ook met passages uit brieven, dagboeken en verslagen. Door deze persoonlijke ontboezemingen kun je je als lezer een nog betere voorstelling maken van de impact die de oorlog had op iedereen die erdoor getroffen werd. De hoofdstukken zijn verdeeld in korte tekstblokken, die geschreven zijn in een toegankelijke stijl. Belangrijke begrippen zijn vet gedrukt en worden elders in het boek uitgelegd. Verder is het boek rijk voorzien van historisch fotomateriaal en is het fraai geïllustreerd.
Kortom: Toen het oorlog was, 1914-1918 is een waardevolle aanwinst voor wie meer wil weten over de Eerste Wereldoorlog, of voor wie wil weten hoe de verhoudingen in de wereld waren in de opmaat naar de Tweede Wereldoorlog. Een echte aanrader voor zowel jong als oud.
Annemiek de Groot, Liesbeth Rosendaal, Roos Jans, Juul Lelieveld, Marrit Boogaars, illustraties: Irene Goede, Toen het oorlog was, 1914-1918, uitgeverij Gottmer, 192 pagina’s (€ 25,99)
Bekijk hier een paar pagina’s van het boek:
