Met de grond gelijk gemaakt
In 2022 publiceerde de Siciliaanse schijfster en journaliste Nadia Terranova het boek Trema la notte. In deze inmiddels in het Nederlands vertaalde roman neemt Terranova de lezer mee naar het jaar 1908, het jaar waarin de aardbeving van Messina het zuiden van Italië opschrikt en in chaos achterlaat.
door NORA VAN OUWERKERK
In De nacht beeft vertelt Nadia Terranova de verhalen van de elfjarige Nicola en de rebelse Barbara. Nicola ligt te slapen wanneer zich in 1908 in het gebied rond Messina een vernietigende aardbeving voltrekt. Van zijn ouderlijk huis staat niets meer overeind en zijn dierbaren liggen begraven onder de brokstukken: ‘Mama, snikte hij opnieuw, totdat er uit het puin een gietijzeren meubelpoot stak … het bed van zijn ouders. … Hij bleef graven tot hij iets aanraakte wat niet van metaal en niet van steen was. Hij pakte het vast en voelde een kriebelstof en aan de manchet herkende hij Maria’s gele nachtjapon, waar vier van zijn moeders vingers uit staken’. Tussen de bouwvallen door weet Nicola vanuit de haven te vluchten. In de haven ontmoeten Nicola en Barbara elkaar kortstondig. Barbara is de dag voor de aardbeving vanuit haar dorp naar haar grootmoeder in Messina gereisd. Ze maakt zich los van haar dominante vader en de bekrompen provincie en ziet een nieuw leven voor zich in de stad. Die nacht verandert echter alles.
Terranova laat zien hoe het is om alles te verliezen en achter te blijven in de chaos. Het verhaal laat zien dat een mens geneigd is tot het vasthouden van wat hij heeft en kent, zelfs ‘Als je niet weet waar je naartoe moet, ga je altijd terug naar huis. Als je huis er niet meer is, ga je er toch naar terug’. Toch zorgt de ramp ook voor nieuwe en onverwachte mogelijkheden. Wanneer je leven aan diggelen ligt, heb je in zekere zin de vrijheid om het opnieuw vorm te geven en je toekomstplannen bij te stellen. De nacht beeft omschrijft hoe Nicola en Barbara deze kans aangrijpen om hun eigen bestaan te veranderen.
In het slothoofdstuk van de roman ontmoeten Barbara en Nicola elkaar opnieuw. Ze maken de balans op van de tien jaar die sinds de aardbeving verstreken. Een periode waarin ze nog meer verliezen hebben geleden. De gesprekken met Nicola zijn voor Barbara reden om een poging te wagen om haar ambitie een boek te schrijven vorm te geven. Zo wil ze voorkomen dat wat ze weten en wat ze zich herinneren verloren gaat. Als Barbara aan het eind van het verhaal terugkijkt op wat ze heeft meegemaakt en concludeert zij: ‘Dit is niet het boek dat ik dacht te zullen schrijven toen ik twintig was, maar we worden zelden wat we denken te zijn als we jong zijn’ realiseert de lezer zich dat zij het is die het verhaal vertelde. En dat het opschrijven van dit verhaal waarin toeval en bijgeloof – onder andere vormgegeven door de titels van de hoofdstukken – een rol spelen, haar goed gedaan heeft, want: ‘bij het laatste woord, is de nacht gestopt met beven’.
Nadia Terranova, De nacht beeft, vert. uit het Italiaans: Etta Maris,
Cossee, 208 p. (€ 22,99)
