Bijna een jaar lang zat Mark O’Connell op de bank bij een moordenaar en hoorde hem uit over zijn verleden in de hoop te doorgronden hoe Malcolm Macarthur tot zijn daden kwam. Een spoor van geweld gunt de lezer een kijkje in de ondoorgrondelijke geest van een misdadiger zonder spijt.
Door MARCEL VORMEER
Juni 1982. Op een uitzonderlijk warme zomerdag in Dublin, besluit Bridie Gargan onderweg naar huis haar auto te parkeren om in het gras liggend wat zonnestralen mee te pakken. Als enkele momenten later een man genaamd Malcolm Macarthur komt aangelopen slaat het noodlot toe. Hij probeert haar auto te stelen, waarbij Bridie levensgevaarlijk gewond raakt. Ze overlijdt enkele dagen later op de intensive care. Niet lang daarna probeert boer Donal Dunne via een advertentie zijn jachtgeweer te verkopen. Het contact met een potentiële klant verloopt in eerste instantie niet geheel soepel, maar dan meldt zich op een zaterdagochtend een keurig geklede man om het geweer over te nemen. Hij stelt zich voor als Malcolm Macarthur en schiet Dunne enkele ogenblikken later door het hoofd, waarna hij er met diens auto vandoor gaat.
Wat volgt is een korte klopjacht met grote landelijke politieke gevolgen: Macarthur wordt opgepakt in het appartement van een bevriende procureur-generaal. Zelfs de premier, wiens positie toch al wankel was, moet zich verantwoorden. De krantenkoppen berichtten wekenlang over de misdaden en de verstrekkende gevolgen. Iedereen wil vooral weten wat de beweegredenen zijn van deze excentrieke moordenaar met zijn zijden vlinderdasje en corduroy colbert. Macarthur bekent schuld en verdwijnt zonder uitgebreide rechtszaak voor dertig jaar achter de tralies.
Ervaren journalist en schrijver Mark O’Connell weet Macarthur jaren na zijn vrijlating, midden in de Covidperiode, op te sporen en hem over te halen zijn verhaal te delen. In de nagenoeg chronologische vertelling van Macarthurs levensloop zien we hoe hij opgroeide in een landhuis met bedienden, waarbij zijn ouders meer oog hadden voor hun eigen sores dan voor de kleine jongeman. In zijn twintiger jaren erft hij het leeuwendeel van het familiefortuin dat hij er met zijn leefstijl als socialite vlug doorheen jaagt. Om zijn financiële problemen op te lossen en zijn elitaire status naar de buitenwereld te kunnen behouden, vindt hij een uitweg in de criminaliteit.
O’Connell probeert in de vele gesprekken die hij voert vooral los te krijgen hoe Macarthur terugkijkt op zijn daden, maar meer dan eens lijkt de ex-gedetineerde nogal losgekoppeld van de waarheid. Niet alleen stapelen de tegenstrijdigheden in zijn verhalen zich op, ook zijn geheugen gaat nogal selectief te werk. Hoewel hij zijn daden nergens ontkent, lijkt hij met regelmaat moeite te hebben de zwaarte ervan onder ogen te zien. In verwoede pogingen van O’Connell om toch die diepere erkenning naar boven te halen, en oprechte spijt te vinden, licht hij een steeds groter tipje van de sluier op van de geest van Macarthur.
Langzaam maar zeker wordt duidelijk dat Macarthurs zelfbeeld, ingegeven door zijn adellijke afkomst, in combinatie met zijn eigenzinnige wereldbeeld, hem helpen om emotioneel afstand te nemen van zijn daden. Geconfronteerd met de scherpe vragen en analytische opmerkingen van O’Connell wordt hij echter gedwongen deze afstand nader onder de loep te nemen. Door deze aanpak weet O’Connell Macarthur continue op de juiste momenten te prikkelen en uit te dagen. Hierdoor geeft de laatste steeds meer bloot van zijn eigen kijk op zijn persoonlijke ontwikkeling in de aanloop naar zijn daden, en zijn gedrag en de verklaring daarvan tijdens. In veel gevallen roept hij hier echter meer vragen mee op dan dat hij beantwoordt: ‘Ik [Mark O’Connell, mv] sta opnieuw versteld van Macarthurs beschrijving van Bridie Gargan, tijdens de momenten na zijn vreselijke aanval. Ik vind die zeer ongeloofwaardig. We weten dat hij haar een paar keer met een hamer op het hoofd heeft geslagen en met voldoende kracht om fataal hersenletsel te veroorzaken. We weten dat ze hevig bloedde; hij zei in zijn verklaring dat “ze helemaal onder het bloed zat en er ook wat zat op het raam en op de stoelen”. En toch vertelde hij me dat toen hij haar achterliet op de achterbank van de auto, ze niet in paniek was. Op sommige momenten geloof ik dat hij gewoon liegt. Maar er zijn ook momenten waarop ik denk dat er niet zoiets bestaat als een eenvoudige leugen en dat er situaties zijn waarin een leugen de ware aard van iemand duidelijker kan blootleggen dan een gewoon feit ooit zou kunnen.
Hoewel de auteur zelf ruiterlijk toegeeft dat het geen eenvoudige opgave is een helder en verklarend verhaal op papier te zetten, en hij de lezer meer dan eens meeneemt in zijn ethische en professionele overwegingen, slaagt hij er tussen de regels door erg goed in een intrigerend portret te schilderen. Waar een fictieve hoofdpersoon van een roman perfect neergezet kan worden, zijn het de imperfecties en het blijvende onderbuikgevoel dat er iets niet klopt die benadrukken dat Macarthur geen personage is, en dit een waargebeurd verhaal.
Ben je per definitie een goed of slecht mens als je de emotionele waarde van goede en slechte dagen niet goed kunt doorgronden? Een spoor van geweld is O’Connells krachtige en diepgaande analyse om dit soort waarheden boven water te halen, waarbij Macarthur een gecompliceerd, maar uitermate geschikt voorbeeld is van de innerlijke strijd van een moordenaar die met zichzelf probeert te leven. Voor liefhebbers van true crime en voor iedereen die belangstelling heeft in de psychologie van misdadigers is dit een niet te missen boek.
Mark O’Connell, Een Spoor van Geweld: over het innerlijke leven van een moordenaar en de soms vage grens tussen waarheid en leugen, vert. uit het Engels: Erik de Vries en Caspar Wijers, Thomas Rap, 318 pagina’s
€ 23,99)
